Filariozy - co to jest ?

Filariozy – charakterystyka chorób pasożytniczych

Filariozy to grupa chorób pasożytniczych wywoływanych przez nicienie z rodziny Filariidae. Zarażenie następuje głównie poprzez ukłucia owadów krwiopijnych, które przenoszą larwy pasożyta (mikrofilarie). Choroby te występują przede wszystkim w strefie tropikalnej i subtropikalnej, stanowiąc poważny problem zdrowia publicznego. Szacuje się, że miliony ludzi na świecie są zakażone filariami, a kilkadziesiąt milionów cierpi na poważne powikłania.

* Najważniejsze gatunki wywołujące filariozy u ludzi to:

Wuchereria bancrofti – odpowiedzialna za większość przypadków filariozy limfatycznej.

Brugia malayi i Brugia timori – także powodują filariozę limfatyczną.

Onchocerca volvulus – wywołuje onchocerkozę (tzw. „ślepotę rzeczną”).

Loa loa – nicienie wędrujące pod skórą i przez spojówkę oka („robak oka”).

Mansonella spp. – wywołują mniej nasilone, ale przewlekłe infekcje.

* Pasożyty przenoszone są przez owady:

- komary (np. Culex, Anopheles, Aedes) – w przypadku filariozy limfatycznej,

- meszki (Simulium) – w onchocerkozie,

- muchy końskie (Chrysops) – w loalozie.

* Objawy zależą od gatunku pasożyta i miejsca lokalizacji dorosłych nicieni:

* Filarioza limfatyczna (Wuchereria, Brugia)

- początkowo bezobjawowa, z obecnością mikrofilarii we krwi,

- przewlekła infekcja prowadzi do zapaleń naczyń chłonnych, obrzęków kończyn, narządów płciowych,

- powikłaniem jest słoniowacizna (elephantiasis) – masywne obrzęki i zniekształcenia.

* Onchocerkoza (Onchocerca volvulus)

- świąd, zmiany skórne, guzki podskórne z dorosłymi nicieniami,

- obecność mikrofilarii w rogówce i siatkówce prowadzi do uszkodzeń wzroku i w końcu ślepoty.

* Loaloza (Loa loa)

- wędrujące obrzęki podskórne (tzw. obrzęki kalabarskie),

- widoczny pasożyt wędrujący przez spojówkę oka,

- objawy ogólne: świąd, pokrzywka, bóle stawowe.

* Mansonelloza (Mansonella spp.)

- zwykle przebiega łagodniej, z objawami skórnymi i bólami stawów.

* Diagnostyka

Rozpoznanie opiera się na:

- wykrywaniu mikrofilarii w rozmazie krwi obwodowej (najczęściej nocą, kiedy pasożyty krążą we krwi),

- testach serologicznych i molekularnych (PCR, wykrywanie antygenów pasożyta),

- badaniach obrazowych – ultrasonografia może ukazać ruch dorosłych nicieni w naczyniach chłonnych („taniec filariów”).

* Leczenie

Terapia zależy od rodzaju filariozy:

Dietylkarbamazyna (DEC) – skuteczna przeciwko Wuchereria, Brugia, Loa loa.

Iwermektyna – stosowana w onchocerkozie i filariozie limfatycznej (eliminacja mikrofilarii).

Albendazol – często w terapii skojarzonej.

Leczenie powikłań (np. obrzęków, wtórnych infekcji bakteryjnych) wymaga dodatkowych działań chirurgicznych i opieki pielęgniarskiej.

* Profilaktyka i kontrola

- zwalczanie wektorów (moskity, meszki, muchy),

- stosowanie moskitier i repelentów,

- masowe podawanie leków w ramach programów zdrowia publicznego (Mass Drug Administration – MDA),

- poprawa warunków sanitarnych i edukacja zdrowotna.

Filariozy to ciężkie choroby pasożytnicze związane z przewlekłym cierpieniem i niepełnosprawnością milionów ludzi na świecie. Dzięki postępom w medycynie i globalnym programom eliminacyjnym, liczba przypadków w wielu regionach stopniowo maleje, jednak choroby te nadal pozostają istotnym problemem w tropikach. Wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczowe dla zapobiegania powikłaniom, takim jak słoniowacizna czy ślepota.