Hiperurykemia – gdy kwas moczowy zaczyna sprawiać kłopoty

Hiperurykemia to stan, w którym stężenie kwasu moczowego we krwi jest wyższe niż uznawane za prawidłowe. Choć przez lata uważano ją jedynie za czynnik prowadzący do dny moczanowej, dziś wiadomo, że ma dużo szersze znaczenie zdrowotne — wpływa na ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, metabolicznych i nerkowych.

Czym jest kwas moczowy?

Kwas moczowy powstaje w organizmie podczas rozkładu puryn — związków obecnych:

• w DNA i RNA każdej komórki,
• w wielu produktach spożywczych (np. podrobach, czerwonym mięsie, owocach morza),
• w niektórych napojach (zwłaszcza alkoholowych, głównie piwie).

Normalnie jest on usuwany przez nerki oraz w niewielkim stopniu przez przewód pokarmowy. Problemy pojawiają się, gdy produkcja jest zbyt duża lub wydalanie zbyt słabe.

Przyczyny hiperurykemii

Hiperurykemię dzieli się na:

1. Pierwotną (genetyczną)

Związana z wrodzonymi zaburzeniami metabolizmu puryn lub funkcjonowania nerek.

2. Wtórną (nabytą)

Może wynikać z:

• diety bogatej w puryny,
• nadmiernego spożycia alkoholu,
• otyłości i zespołu metabolicznego,
• chorób nerek,
• cukrzycy i insulinooporności,
• niektórych leków (diuretyki tiazydowe, małe dawki aspiryny),
• nowotworów lub ich leczenia (rozpad komórek podnosi poziom puryn).

Objawy hiperurykemii

Wielu ludzi z podwyższonym poziomem kwasu moczowego nie ma żadnych objawów. Jednak długotrwale utrzymująca się hiperurykemia może prowadzić do:

1. Dny moczanowej

– napady ostrego bólu stawów, najczęściej palucha, z towarzyszącym zaczerwienieniem, obrzękiem i gorączką miejscową.
– w przewlekłym przebiegu powstają guzki dnawe.

2. Kamicy moczanowej

Zbyt wysoki poziom kwasu moczowego sprzyja powstawaniu kamieni w nerkach.

3. Uszkodzeń nerek

Nadmiar moczanów obciąża nerki, może przyczyniać się do przewlekłej choroby nerek.

4. Powikłań metabolicznych i sercowo-naczyniowych

Badania wskazują, że hiperurykemia jest powiązana m.in. z nadciśnieniem, otyłością brzuszną, zwiększonym ryzykiem chorób serca i cukrzycy typu 2.

Diagnostyka

Rozpoznanie opiera się na badaniu krwi, w którym oznacza się stężenie kwasu moczowego.

Dodatkowe badania mogą obejmować:

• ocenę funkcji nerek (kreatynina, eGFR),
• analizę moczu,
• badania obrazowe przy podejrzeniu kamicy lub dny.

Leczenie hiperurykemii

Terapia zależy od przyczyny oraz tego, czy doszło już do powikłań.

1. Modyfikacja stylu życia – fundament leczenia

• ograniczenie alkoholu, zwłaszcza piwa,
• unikanie produktów bogatych w puryny (podroby, sardynki, czerwone mięso),
• zwiększenie spożycia warzyw i wody,
• utrata nadmiernej masy ciała,
• regularna aktywność fizyczna,
• ograniczenie słodzonych napojów (wysoka zawartość fruktozy nasila produkcję kwasu moczowego).

2. Leczenie farmakologiczne

Stosuje się je, gdy:

• wystąpiła dna moczanowa,
• doszło do uszkodzenia nerek,
• istnieje bardzo wysoki poziom kwasu moczowego,
• zmiany dietetyczne są niewystarczające.

Leki mogą działać na dwa sposoby:
– zmniejszać produkcję kwasu moczowego,
– zwiększać jego wydalanie.

(Konkretne leki dobiera lekarz w zależności od sytuacji klinicznej pacjenta.)

Czy hiperurykemii można zapobiegać?

Tak — i w wielu przypadkach jest to stosunkowo proste. Kluczowe jest:

• zdrowa, zbilansowana dieta,
• unikanie nadmiernego alkoholu,
• kontrolowanie masy ciała,
• nawodnienie organizmu,
• regularne badania krwi, zwłaszcza u osób z ryzykiem chorób metabolicznych.

Hiperurykemia to nie tylko „wysoki kwas moczowy” — to sygnał, że w organizmie mogą zachodzić procesy zwiększające ryzyko poważniejszych chorób. Choć nie zawsze daje objawy, warto ją wcześnie wykrywać i leczyć. Odpowiednia dieta, styl życia oraz — gdy potrzeba — leczenie farmakologiczne, pozwalają skutecznie kontrolować ten stan i zapobiegać powikłaniom.