Helmintiozy – choroby pasożytnicze, które wciąż pozostają wyzwaniem

Helmintiozy to grupa chorób wywoływanych przez pasożytnicze robaki (helminty), które mogą zasiedlać przewód pokarmowy, tkanki, krew lub narządy wewnętrzne człowieka. Choć w krajach rozwiniętych występują rzadziej niż kiedyś, w wielu regionach świata nadal stanowią poważny problem zdrowotny, zwłaszcza u dzieci.

Jakie pasożyty wywołują helmintiozy?

Helminty dzielą się na trzy główne grupy:

1. Nicienie (nematody)

To najczęściej spotykane pasożyty u ludzi. Do najważniejszych nicieni należą:

• glista ludzka (Ascaris lumbricoides)
• owsik ludzki (Enterobius vermicularis)
• włosogłówka (Trichuris trichiura)
• tęgoryjce
• włośnica (Trichinella spiralis)
• filariozy (np. wywołujące słoniowaciznę)

2. Przywry (trematody)

Pasożyty o złożonym cyklu życiowym, często związane z wodą:

• przywra krwi (Schistosoma)
• przywry wątrobowe i jelitowe

3. Tasiemce (cestody)

Robaki płaskie o segmentowej budowie:

• tasiemiec nieuzbrojony i uzbrojony
• tasiemiec bąblowcowy (Echinococcus)
• tasiemiec szeroki (Diphyllobothrium latum)

Jak dochodzi do zakażenia?

Drogi przenoszenia zależą od gatunku pasożyta, najczęściej jednak obejmują:

• spożycie skażonej żywności lub wody,
• kontakt z zanieczyszczonymi glebami,
• niedostateczną higienę rąk,
• kontakt ze zwierzętami,
• spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa (np. włośnica, tasiemiec).

Niektóre pasożyty, np. przywry, mogą przenikać przez skórę podczas kąpieli w skażonej wodzie.

Objawy helmintioz

Objawy zależą od rodzaju pasożyta, ale mogą obejmować:

Objawy żołądkowo-jelitowe

• bóle brzucha,
• biegunki lub zaparcia,
• nudności,
• utrata apetytu,
• wzdęcia.

Objawy ogólne

• osłabienie,
• niedokrwistość,
• utrata masy ciała,
• gorączka.

Objawy skórne

• świąd okolicy odbytu (charakterystyczny dla owsicy),
• zmiany skórne po migracji larw.

Objawy narządowe

W zależności od pasożyta mogą wystąpić:

• kaszel i duszność (glista ludzka podczas migracji przez płuca),
• problemy neurologiczne (neurocysticerkoza),
• uszkodzenie wątroby, nerek lub serca,
• powiększenie węzłów chłonnych lub śledziony.

Diagnostyka

Rozpoznanie helmintioz opiera się na:

• badaniu kału (wykrywanie jaj i larw),
• testach serologicznych,
• badaniach krwi (np. eozynofilia),
• badaniach obrazowych (USG, CT, MRI) przy podejrzeniu pasożytów tkankowych,
• biopsji w wybranych przypadkach.

U dzieci często konieczne jest kilkukrotne badanie kału, ponieważ wydalanie jaj bywa nieregularne.

Leczenie helmintioz

Terapia zależy od rodzaju pasożyta, ale najczęściej stosuje się:

Leki przeciwpasożytnicze

• albendazol,
• mebendazol,
• pyrantel,
• prazykwantel,
• iwermektyna.

W helmintiozach tkankowych leczenie jest bardziej złożone i może obejmować dłuższe terapie, leczenie wspomagające, a niekiedy zabiegi chirurgiczne.

Profilaktyka – klucz do walki z helmintiozami

Najważniejsze działania zapobiegawcze to:

• regularne mycie rąk,
• picie bezpiecznej, przegotowanej wody,
• dokładne mycie warzyw i owoców,
• unikanie surowego mięsa i ryb,
• utrzymywanie czystości w domu i higieny u dzieci,
• odrobaczanie zwierząt domowych,
• noszenie obuwia w miejscach, gdzie gleba może być zanieczyszczona.

Na terenach endemicznych stosuje się także masowe profilaktyczne odrobaczanie populacji, co znacząco zmniejsza liczbę zachorowań.

Helmintiozy to wciąż istotna grupa chorób pasożytniczych, szczególnie w krajach o niższym poziomie higieny i dostępu do czystej wody. Mogą przebiegać łagodnie, ale nieleczone prowadzą do poważnych powikłań — od niedokrwistości, przez uszkodzenia narządów, aż po zagrożenie życia. Dobrą wiadomością jest to, że większości zakażeń można zapobiec dzięki prostym zasadom higieny, a leczenie jest zazwyczaj skuteczne i dobrze tolerowane.