Fuga dysocjacyjna - co to za choroba ?

Fuga dysocjacyjna – mechanizmy, objawy i leczenie

* Wprowadzenie

Fuga dysocjacyjna to jedno z najrzadszych i najbardziej fascynujących zaburzeń psychicznych, zaliczane do grupy zaburzeń dysocjacyjnych. Charakteryzuje się nagłym, nieoczekiwanym opuszczeniem miejsca zamieszkania lub pracy oraz utratą pamięci autobiograficznej, często połączoną z przyjęciem nowej tożsamości. Osoba w stanie fugi może rozpocząć nowe życie w innym miejscu, nie zdając sobie sprawy z wcześniejszej przeszłości.

* Mechanizmy i przyczyny

Fuga dysocjacyjna jest reakcją psychiki na skrajny stres, traumę lub konflikt wewnętrzny. Mechanizm obronny polega na odcięciu się od bolesnych wspomnień i emocji, które przekraczają możliwości radzenia sobie jednostki. W wielu przypadkach przyczyną są traumatyczne doświadczenia, takie jak przemoc fizyczna lub seksualna, udział w katastrofie, działania wojenne czy nagła utrata bliskiej osoby.

W ujęciu psychodynamicznym fuga jest sposobem „ucieczki” od nieakceptowalnych uczuć i wspomnień. W ujęciu neurobiologicznym – może wiązać się z zaburzeniami funkcjonowania struktur mózgowych odpowiedzialnych za pamięć autobiograficzną i poczucie tożsamości, m.in. hipokampa oraz kory przedczołowej.

* Objawy i przebieg

Epizod fugi dysocjacyjnej zaczyna się nagle. Osoba dotknięta tym zaburzeniem porzuca dotychczasowe życie – rodzinę, pracę, dom – i udaje się w nieznane miejsce. W czasie trwania fugi potrafi normalnie funkcjonować: wykonywać pracę, zawierać nowe znajomości, a nawet przyjąć inne imię i nazwisko. Najczęściej nie wykazuje objawów psychotycznych i nie wydaje się „chora” dla otoczenia.

Stan ten może trwać od kilku godzin do kilku miesięcy. Po jego ustąpieniu osoba zwykle odzyskuje wspomnienia z okresu sprzed fugi, ale nie pamięta, co działo się w jej trakcie. Pojawia się dezorientacja, wstyd i lęk.

* Diagnoza

Diagnoza fugi dysocjacyjnej wymaga dokładnego wywiadu psychiatrycznego i psychologicznego. Niezbędne jest wykluczenie innych przyczyn utraty pamięci, takich jak uraz głowy, choroby neurologiczne (np. padaczka skroniowa) czy zażycie substancji psychoaktywnych. Kluczowe znaczenie ma ocena kontekstu stresowego i emocjonalnego zdarzenia.

* Leczenie i rokowanie

Podstawą terapii jest psychoterapia – szczególnie skuteczne są podejścia poznawczo-behawioralne oraz terapia traumy (np. EMDR). Celem leczenia jest integracja wspomnień i tożsamości, redukcja stresu oraz rozwinięcie zdrowych strategii radzenia sobie z emocjami. W niektórych przypadkach stosuje się leczenie farmakologiczne, zwłaszcza przy współwystępującej depresji lub lęku.

Rokowanie zależy od długości trwania epizodu i nasilenia czynników stresowych. U większości pacjentów możliwy jest pełny powrót do funkcjonowania, choć ryzyko nawrotu istnieje przy ponownej ekspozycji na traumę.

Fuga dysocjacyjna to niezwykle złożone zaburzenie, które ukazuje, jak potężny mechanizm obronny może uruchomić ludzki umysł w obliczu traumy. Choć rzadko występuje, stanowi cenne źródło wiedzy o granicach ludzkiej świadomości i pamięci. Zrozumienie jej mechanizmów jest kluczowe nie tylko dla psychiatrii, ale także dla zrozumienia ludzkiej natury w ogóle.