Erytroplakia – groźna zmiana w jamie ustnej, której nie wolno ignorować

Erytroplakia to zmiana patologiczna błony śluzowej jamy ustnej o czerwonym zabarwieniu, która nie może być zakwalifikowana jako inna konkretna jednostka chorobowa (np. zapalenie, uraz czy infekcja). Jest to zmiana przednowotworowa – co oznacza, że istnieje wysokie ryzyko jej przekształcenia się w nowotwór złośliwy, najczęściej w raka płaskonabłonkowego.

Choć erytroplakia występuje rzadziej niż biała odmiana zmian przednowotworowych (leukoplakia), to niesie znacznie większe ryzyko złośliwej transformacji – według badań aż 50–90% przypadków wykazuje cechy dysplazji wysokiego stopnia lub raka in situ.

Objawy i lokalizacja

Erytroplakia najczęściej występuje:

  • na dnie jamy ustnej,
  • na brzusznej (dolnej) powierzchni języka,
  • na łuku podniebiennym lub migdałkach,
  • na dziąsłach lub policzkach.

Charakterystyczne cechy erytroplakii:

  • gładka, aksamitna, intensywnie czerwona plama,
  • może mieć nieregularne brzegi,
  • zwykle jest bezbolesna, co sprawia, że pacjent długo jej nie zauważa,
  • może współistnieć z białymi obszarami (erytroleukoplakia).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Erytroplakia nie ma jednej, konkretnej przyczyny, ale znane są czynniki zwiększające ryzyko jej powstania:

  • palenie tytoniu (papierosy, cygara, fajka),
  • spożywanie alkoholu – szczególnie w połączeniu z tytoniem,
  • zła higiena jamy ustnej,
  • przewlekłe drażnienie błony śluzowej (np. ostre brzegi zębów, źle dopasowane protezy),
  • zakażenie wirusem HPV (szczególnie typami onkogennymi, np. HPV-16),
  • niedobory witamin (np. witaminy A i E).

Diagnostyka

Ponieważ erytroplakia ma wysoki potencjał złośliwy, jej dokładna diagnoza jest kluczowa. Postępowanie obejmuje:

Badanie kliniczne – stomatolog lub laryngolog ocenia charakter zmiany.

Biopsja – konieczne jest pobranie wycinka i wykonanie badania histopatologicznego, aby określić:

  • obecność dysplazji (zmian przedrakowych),
  • stopień zaawansowania zmian (rak in situ lub inwazyjny).

Badania dodatkowe – w przypadku podejrzenia nowotworu: obrazowanie (np. TK, MRI) oraz konsultacje onkologiczne.

Leczenie

Sposób leczenia zależy od wyniku histopatologii:

Zmiany bez dysplazji lub z dysplazją niskiego stopnia:

  • usunięcie czynnika drażniącego (np. rzucenie palenia, poprawa higieny),
  •  regularne monitorowanie,
  •  ewentualne chirurgiczne usunięcie zmiany.

Dysplazja średniego lub wysokiego stopnia / rak in situ:

  • chirurgiczne usunięcie zmiany (klasyczne, laserowe lub krioterapia),
  •  dalsze leczenie onkologiczne w przypadku stwierdzenia raka.

Rokowanie i kontrola

Rokowanie zależy od stopnia zaawansowania zmian i szybkości diagnozy. W przypadku wczesnego wykrycia i leczenia, szanse na całkowite wyleczenie są bardzo wysokie. Jednak:

  • pacjenci z historią erytroplakii wymagają regularnych kontroli – minimum co 6–12 miesięcy,
  • nawet po usunięciu zmiany istnieje ryzyko nawrotu lub pojawienia się nowych zmian w innych miejscach jamy ustnej.

Erytroplakia to poważna i niepokojąca zmiana w jamie ustnej, której nie wolno lekceważyć. Choć może być bezobjawowa, niesie za sobą wysokie ryzyko nowotworu. Dlatego każda czerwona plama w jamie ustnej, która nie znika po dwóch tygodniach, powinna być skonsultowana z lekarzem. Wczesna diagnostyka i leczenie to klucz do zdrowia – i życia.