Enzootyczna białaczka bydła – cichy wróg hodowli

Enzootyczna białaczka bydła (EBL, z ang. Enzootic Bovine Leukosis) to przewlekła, wirusowa choroba zakaźna występująca u bydła, wywoływana przez wirusa białaczki bydła (BLV – Bovine Leukemia Virus). Choroba ta jest szeroko rozpowszechniona na całym świecie i stanowi poważne zagrożenie zarówno dla zdrowia zwierząt, jak i dla ekonomiki hodowli bydła mlecznego.

Czynniki etiologiczne

Czynnikiem wywołującym chorobę jest wirus białaczki bydła (BLV) należący do rodziny Retroviridae, podrodziny Oncovirinae. Wirus ten wykazuje tropizm do limfocytów B, prowadząc do ich transformacji nowotworowej.

Drogi zakażenia

Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez:

• kontakt z zakażoną krwią (np. przy wspólnym użytkowaniu igieł, narzędzi weterynaryjnych),
• zabiegi weterynaryjne (iniekcje, szczepienia),
• transmisję przez owady ssące krew (rzadziej),
• przenoszenie wirusa z matki na cielę (transmisja pionowa) – podczas porodu lub poprzez mleko.

Objawy kliniczne

W większości przypadków choroba przebiega bezobjawowo. Tylko u około 5–10% zakażonych krów dochodzi do rozwinięcia się postaci nowotworowej – chłoniaka. Objawy kliniczne mogą obejmować:

• powiększenie węzłów chłonnych,
• spadek produkcji mleka,
• utratę masy ciała,
• zaburzenia neurologiczne (w przypadku nacieku nowotworowego w układzie nerwowym),
• objawy związane z lokalizacją guzów (np. kulawizny, duszność, zaburzenia trawienia).

Diagnostyka

Diagnostyka EBL opiera się głównie na badaniach serologicznych i molekularnych:

1. Test ELISA – wykrywa obecność przeciwciał przeciwko BLV w surowicy.
2. PCR – wykrywa materiał genetyczny wirusa w krwi.
3. Badania histopatologiczne – w przypadku podejrzenia chłoniaka.

W Polsce obowiązuje monitoring i zwalczanie EBL w ramach programu zwalczania chorób zakaźnych – zwierzęta dodatnie są eliminowane z hodowli.

Zwalczanie i profilaktyka

W Polsce EBL znajduje się na liście chorób zwalczanych z urzędu – zgodnie z przepisami prawa weterynaryjnego. Najważniejsze elementy strategii zwalczania to:

• regularne badania serologiczne krów powyżej 24. miesiąca życia,
• eliminacja osobników zakażonych,
• dezynfekcja sprzętu weterynaryjnego i hodowlanego,
• unikanie wspólnych igieł i narzędzi,
• kontrola nad wprowadzaniem nowych zwierząt do stada – badania przed zakupem.

Znaczenie gospodarcze

Chociaż nie ma dowodów na zakaźność BLV dla człowieka, obecność wirusa w stadzie prowadzi do:

• obniżenia wydajności mlecznej,
• zwiększenia brakowania krów,
• strat związanych z wykluczeniem z eksportu,
• kosztów badań i eliminacji zwierząt zakażonych.

Enzootyczna białaczka bydła to choroba, która mimo często bezobjawowego przebiegu, może przynieść poważne straty w hodowli. Kluczowe znaczenie ma profilaktyka, monitorowanie oraz szybkie eliminowanie zakażonych zwierząt. Dzięki konsekwentnym działaniom wielu krajom, w tym Polsce, udało się znacząco ograniczyć rozpowszechnienie EBL i zminimalizować jej wpływ na produkcję mleka.