Dlaczego nie pamiętamy pierwszych lat życia?

Jedną z ciekawszych zagadek zgłębianych od lat przez naukowców, jest przyczyna dla której każdy z nas zapomina zdarzenia, które miały miejsce przed ukończeniem drugiego roku życia. Zdecydowanie nie pamiętamy także zdarzeń sprzed narodzin z życia prenatalnego. Jednocześnie podkreślana jest rola pierwszych lat życia dla rozwoju dziecka, jak to się zatem ma do dziecięcej amnezji?

Jakie mogą być przyczyny braku wspomnień z wczesnego dzieciństwa?

Już od dawien naukowcy a także wielcy psychologowie zgłębiali temat amnezji dziecięcej. Freud na przykład upatrywał źródeł amnezji w traumie, jaką mielibyśmy przechodzić we wczesnym dzieciństwie, a wyniku której zapominalibyśmy zdarzenia, które miały miejsce w pierwszych kilkudziesięciu miesiącach po urodzeniu. Jednak badania prowadzone przez kolejnych neurologów i psychologów zaprzeczają tej teorii. Young wskazywał jako przyczynę utraty wspomnień z dzieciństwa, szybkie tempo rozwoju mózgu u małego dziecka, co sprawia że nie wszystkie informacje są zapamiętywane. Liczba nowotworzonych komórek i połączeń między nimi, nigdy później nie osiąga już takiego poziomu. Jednocześnie część z nich zanika co powoduje usunięcie wspomnień. Szczególnie okres około 8 roku życia jest przełomowy dla kształtowania mózgu i pamięci, bowiem wówczas następuje proces usuwania wspomnień z wczesnego dzieciństwa, które wcześniej zapisywały się w sposób chaotyczny i podszyty emocjami dziecka. W wieku 8 lat dziecko ma w pełni ukształtowaną pamięć i potrafi odtwarzać minione zdarzenia. Mózg musi usunąć stare wspomnienia aby mieć miejsce na nowe, co jest swego rodzaju kosztem za możliwość intensywnego rozwoju mózgu.

W procesie zapamiętywania wspomnień niebagatelną rolę pełni mowa. U dzieci u których była ona już rozwinięta w wieku 2 lat, zdolności zapamiętywania wcześniejszych wydarzeń były zdecydowanie większe. Jest to powiązane z umiejętnością opisania przeżyć – im większy zasób słów, tym wspomnienia były wyraźniejsze.

Amnezja dziecięca może wynikać także z niedojrzałości systemu nerwowego na tym etapie rozwoju. Część mózgu odpowiedzialna za pamięć epizodyczną, rozwija się później niż pamięć powiązana z emocjami stąd lepiej zapamiętywane są sytuacje, w których dziecko doznawało silnych emocji, zarówno pozytywnych jak i negatywnych.

Wiele źródeł wskazuje na to, że pierwszymi zapamiętanymi wspomnieniami, są te przykre czy wręcz traumatyczne w postrzeganiu przez dziecko. Może to być pobyt w szpitalu, który wiązał się z trudnymi emocjami, ale także coś co my dorośli traktujemy jako najpiękniejsze chwile z życia – narodziny olejnego dziecka, czyli rodzeństwa. Dla dziecka jest to tak silne przeżycie, że często zdarza się że pamięta je dwulatek. Pocieszające jest jednak to, że wielu z nas wymieniając swoje pierwsze wspomnienia wskazuje na zapach ciasta, spędzanie czasu z dziadkiem czy inne swojskie i przyjemne zdarzenie.