Czym jest gazometria?

Gazometria krwi jest stosowana w celu identyfikacji i monitorowania POChP, zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej organizmu oraz wykrywania astmy. Badanie to zalecane jest dla pacjentów dotkniętych chorobami nerek i wątroby, po przebytych ostrych infekcjach, a także dla osób manifestujących objawy zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej po urazach głowy, szyi, znieczuleniu ogólnym, operacjach mózgu oraz w przypadku trudności z normalnym oddychaniem. Gazometria krwi umożliwia ocenę równowagi kwasowo-zasadowej (badanie RKZ) oraz stanu wymiany gazowej w organizmie. Zazwyczaj przeprowadza się ją w szpitalu, co pozwala na monitorowanie wydolności pacjentów i dostosowanie odpowiedniego planu leczenia. Czasami gazometria krwi tętniczej jest zalecana dla osób podejrzewających u siebie przewlekłą obturacyjną chorobę płuc lub astmę.

Badanie gazometrii krwi polega na pobraniu próbki krwi z tętnicy umieszczonej na udzie, nadgarstku lub ramieniu. Alternatywnie, można użyć próbki kapilarnej, pobieranej z opuszków palców lub płatków ucha. W celu pobrania próbki konieczne jest użycie heparynizowanej strzykawki, która natychmiast po pobraniu musi zostać szczelnie zamknięta – krew przeznaczona do gazometrii nie może mieć kontaktu z powietrzem! Procedura gazometrii nie wymaga specjalnego przygotowania, z wyjątkiem sytuacji, gdy pacjent jest poddawany terapii tlenowej. W takim przypadku należy unikać wpływu na zmianę stężenia tlenu we krwi przez 20 minut przed przeprowadzeniem badania gazometrii.

Badanie gazometrii płuc przeprowadza się na próbce krwi tętniczej, choć czasami pobranie krwi z pachwiny, nadgarstka lub zgięcia łokciowego może być trudne. W sytuacjach takich stosuje się gazometrię z palca, czyli gazometrię krwi włośniczkowej, bazującą na krwi włośniczkowej arterializowanej, będącej mieszanką krwi żylnej i tętniczej. Niestety, w przypadku tego podejścia mogą wystąpić fałszywe wyniki prężności dwutlenku węgla. Inną opcją jest gazometria z ucha, która wymaga pobrania krwi z płatka ucha. Gazometria krwi żylnej stosowana jest rzadko, zwykle w sytuacjach, gdy pozostałe metody poboru nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. U dzieci często wykorzystuje się gazometrię z palca.

Badanie gazometrii ocenia następujące parametry:

- Poziom pH krwi: Wskaźnik kwasowości i zasadowości krwi, umożliwiający ocenę równowagi kwasowo-zasadowej organizmu.

- Poziom wodorowęglanów (HCO3): Gazometria wskazuje zawartość wodorowęglanów we krwi, które utrzymują krew na normalnym, nieco alkalicznym poziomie, odgrywając istotną rolę w utrzymaniu homeostazy.

- Ciśnienie cząstkowe tlenu (PAO2): Określa procentową zawartość tlenu w próbce krwi, uwzględniając różnice związane z wiekiem oraz wysokością nad poziomem morza. Informuje o efektywności pobierania tlenu przez płuca i jego przenikania do krwi.

- Ciśnienie cząstkowe dwutlenku węgla (PaCO2): Wartość ta odzwierciedla zawartość dwutlenku węgla we krwi. Podlega wpływowi wysokości nad poziomem morza i informuje o skuteczności eliminacji dwutlenku węgla przez organizm po zużyciu tlenu.

Badanie gazometrii u noworodka jest przeprowadzane bezpośrednio po narodzinach w celu oceny sprawności procesu oddychania. Jego głównym celem jest szybkie wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, umożliwiając natychmiastowe podjęcie odpowiedniego leczenia. W odróżnieniu od przypadków dorosłych, analizuje się tutaj krew pępowinową. To badanie nie jest rutynowo wykonywane, lecz zarezerwowane jedynie dla noworodków z podejrzeniem zespołu zaburzeń oddychania (ZZO), występującego u około 10 procent noworodków. Symptomy sugerujące jego obecność obserwuje się w 1., 5. i 10. minucie życia dziecka, zapisywane przy użyciu skali Apgar. Podczas oceny noworodków brane są pod uwagę pięć parametrów: pH, pO2, SpO2 i SaO2, HCO2 oraz BE. Normy te różnią się od tych u dorosłych, a interpretacją wyników zajmuje się lekarz.

Wskazania do przeprowadzenia gazometrii obejmują:

- Równowaga kwasowo-zasadowa,

- Zatrucia substancjami toksycznymi,

- Urazy szyi i głowy,

- Duszność u pacjentów z obciążeniem chorobami,

- Niewydolność nerek,

- Sepsa,

- Choroby metaboliczne,

- Podejrzenie kwasicy w przebiegu cukrzycy,

- Po przebytych operacjach, zwłaszcza kardiochirurgicznych i neurologicznych,

- Niewydolność oddechowa,

- Przewlekłe choroby układu oddechowego, np. przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).

Nieprawidłowe wyniki gazometrii mogą wskazywać na niedostateczne dostarczanie tlenu do organizmu, nieefektywne usuwanie dwutlenku węgla lub obecność zaburzeń w funkcji nerek.

Powszechne przyczyny nieprawidłowej gazometrii obejmują:

- Kwasica oddechowa: Charakteryzuje się obniżonym pH i podwyższonym poziomem pCO2. Może być spowodowana zapaleniem płuc, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) lub nadmiernym spożyciem substancji psychoaktywnych.

- Alkaloza oddechowa: Wykazuje się podwyższonym pH i obniżonym poziomem pCO2. Ten wynik jest charakterystyczny dla hiperwentylacji, doświadczania bólu oraz niektórych chorób płuc, wpływających na wymianę tlenu.

- Kwasica metaboliczna: Związana z obniżonym pH i HCO3, może wynikać z cukrzycy lub niewydolności nerek.

- Alkaloza metaboliczna: Charakteryzuje się podwyższonym pH i HCO3, występuje w przypadku hipokalemii, przedawkowania dwuwęglanu sodu oraz przewlekłego wymiotowania.

Indywidualny plan leczenia jest dostosowywany w zależności od przyczyny nieprawidłowości i stanu pacjenta. Należy zaznaczyć, że rezultaty gazometrii powinny być omówione z lekarzem, który zlecił badanie. Analiza wyników gazometrii oraz równowagi kwasowo-zasadowej (RKZ) wymaga uwzględnienia dodatkowych informacji, takich jak wiek pacjenta, wcześniejsze diagnozy chorób i stosowane leki. Dopiero po uwzględnieniu tych danych możliwe jest określenie, na przykład, czy poziom tlenu (pO2) jest zbyt niski, czy zbyt wysoki, czy też występuje podwyższone stężenie dwutlenku węgla we krwi, oraz czy pojawiają się inne nieprawidłowości.