Reaktywne zapalenie stawów (zespół Reitera)

Reaktywne zapalenie stawów (ReA), dawniej nazywane zespołem Reitera, to choroba zapalna stawów, która rozwija się w następstwie infekcji – najczęściej jelitowej, moczowo-płciowej lub rzadziej oddechowej. Charakterystyczne jest to, że stan zapalny pojawia się już po wyleczeniu pierwotnej infekcji. Choroba dotyka najczęściej młodych dorosłych, szczególnie mężczyzn.

Na czym polega reaktywne zapalenie stawów?

ReA jest formą spondyloartropatii seronegatywnej, czyli grupy chorób zapalnych, które:

nie wykazują obecności czynnika reumatoidalnego (RF),

często są związane z genem HLA-B27,

mogą obejmować nie tylko stawy, ale także oczy, skórę i układ moczowo-płciowy.

Reaktywne zapalenie stawów nie jest bezpośrednio spowodowane infekcją w stawie, lecz reakcją układu odpornościowego, który nadmiernie odpowiada na wcześniejsze zakażenie organizmu.

Jakie infekcje wywołują ReA?

Najczęściej:

1. Infekcje urogenitalne:

Chlamydia trachomatis

rzadziej: Ureaplasma, Mycoplasma

2. Infekcje jelitowe:

Salmonella

Shigella

Yersinia

Campylobacter

Clostridioides difficile

3. Infekcje dróg oddechowych:

Chlamydophila pneumoniae (rzadkie przypadki)

Objawy stawowe pojawiają się zwykle 1–4 tygodnie po infekcji.

Objawy reaktywnego zapalenia stawów
1. Zapalenie stawów

najczęściej asymetryczne,

dotyka stawów kończyn dolnych (kolana, skokowe, biodra),

ból, obrzęk, zaczerwienienie, ograniczenie ruchu.

2. Zapalenie przyczepów ścięgien (entesitis)

ból pięt (zapalenie rozcięgna podeszwowego),

ból w miejscu przyczepu ścięgna Achillesa.

3. Objawy pozastawowe

zapalenie spojówek, rzadziej zapalenie błony naczyniowej oka,

zmiany skórne: keratoderma blennorrhagicum (złuszczające zmiany na dłoniach i stopach), pęcherzyki na żołędzi,

objawy ze strony układu moczowo-płciowego: pieczenie przy oddawaniu moczu, wyciek z cewki u mężczyzn,

zmęczenie, stany podgorączkowe.

Tradycyjna triada Reitera: zapalenie stawów + zapalenie spojówek + zapalenie cewki moczowej – dziś występuje rzadziej, ale nadal jest charakterystyczna dla cięższych przypadków.

Kto jest najbardziej narażony?

osoby zakażone Chlamydią lub bakteriami jelitowymi,

mężczyźni w wieku 20–40 lat,

osoby posiadające antygen HLA-B27 – choroba ma wtedy zwykle cięższy przebieg i większą skłonność do nawrotów.

Jak diagnozuje się ReA?

Rozpoznanie ustala reumatolog na podstawie:

1. Wywiadu i obrazu klinicznego

przebyta infekcja (często bezobjawowa w przypadku Chlamydii),

obecne objawy stawowe i pozastawowe.

2. Badań laboratoryjnych

podwyższone CRP i OB,

testy w kierunku Chlamydia trachomatis (wymaz, PCR, badanie moczu),

posiew kału przy podejrzeniu infekcji jelitowej,

oznaczenie HLA-B27.

3. Badań obrazowych

USG stawów i przyczepów ścięgien,

RTG miednicy i kręgosłupa przy dłuższym trwaniu choroby.

Nie istnieje jeden test „na ReA” – diagnoza opiera się na całości obrazu.

Leczenie reaktywnego zapalenia stawów

Leczenie zależy od fazy i nasilenia choroby.

1. Leczenie infekcji wywołującej

Jeśli infekcja urogenitalna nadal trwa – stosuje się antybiotyki (np. azytromycynę lub doksycyklinę).
W przypadku infekcji jelitowych antybiotyki stosuje się tylko wtedy, gdy są wskazane.

2. Leczenie przeciwzapalne

NLPZ – podstawa terapii w fazie ostrej (ibuprofen, naproksen, celekoksyb).

Glukokortykosteroidy – zwykle podawane dostawowo lub w iniekcjach okołostawowych; ogólnoustrojowo tylko przy ciężkim przebiegu.

3. Leki modyfikujące przebieg choroby (DMARDs)

Stosowane, gdy objawy utrzymują się >3–6 miesięcy:

sulfasalazyna,

metotreksat,

leki biologiczne (np. inhibitory TNF-α) – w opornych przypadkach.

4. Rehabilitacja

ćwiczenia poprawiające ruchomość i siłę mięśni,

fizjoterapia zmniejszająca ból i sztywność.

5. Leczenie objawów towarzyszących

krople do oczu przy zapaleniu spojówek,

leczenie dermatologiczne zmian skórnych,

leczenie objawów urologicznych.

Przebieg i rokowanie

U większości pacjentów choroba ustępuje w ciągu 3–12 miesięcy.

Około 30–50% chorych może doświadczać nawrotów.

10–20% rozwija przewlekłe zapalenie stawów lub zapalenie kręgosłupa, zwłaszcza osoby z HLA-B27.

Wczesna diagnoza i leczenie znacznie zmniejszają ryzyko przewlekłości.

Czy można zapobiegać reaktywnemu zapaleniu stawów?

W pewnym stopniu – tak:

unikanie ryzykownych kontaktów seksualnych i stosowanie prezerwatyw,

szybkie leczenie zakażenia Chlamydia trachomatis,

higiena żywności i zapobieganie zatruciom pokarmowym,

wczesne zgłaszanie bólu stawów po infekcji.

Reaktywne zapalenie stawów to choroba zapalna pojawiająca się jako następstwo przebytej infekcji. Objawia się bólem i obrzękiem stawów, ale może również dotyczyć oczu, skóry i układu moczowo-płciowego. Choć u większości pacjentów ustępuje samoistnie, u części może przechodzić w postać przewlekłą, dlatego wczesna diagnoza i terapia są kluczowe.