Czy człowiek może przeżyć bez żołądka?

Żołądek odgrywa istotną rolę w trawieniu i magazynowaniu pokarmu, jednak nie jest narządem absolutnie niezbędnym do życia. W niektórych przypadkach medycznych konieczne jest jego całkowite usunięcie (gastrektomia). 

Żołądek jest częścią górnego odcinka przewodu pokarmowego, odpowiedzialną za:

- Magazynowanie pokarmu i stopniowe jego przesuwanie do dwunastnicy.

- Rozpoczynanie trawienia białek poprzez enzym pepsynę.

- Wydzielanie kwasu solnego (HCl) – niszczy bakterie i aktywuje enzymy.

- Produkcję czynnika wewnętrznego (intrinsic factor) – niezbędnego do wchłaniania witaminy B₁₂ w jelicie cienkim.

Całkowite usunięcie żołądka (gastrektomia totalna) wykonuje się w wybranych sytuacjach klinicznych, takich jak:

- Rak żołądka – najczęstsze wskazanie.

- Rozległa martwica, perforacja lub krwotok niekontrolowany chirurgicznie.

- Dziedziczne zespoły nowotworowe (np. dziedziczny rak żołądka związany z mutacją CDH1).

- Zaawansowana choroba wrzodowa, gdy leczenie zachowawcze zawodzi (obecnie rzadko).

Tak, człowiek może przeżyć bez żołądka, ale wymaga to odpowiednich modyfikacji w sposobie odżywiania i opieki medycznej. Po gastrektomii przełyk jest bezpośrednio połączony z jelitem cienkim (najczęściej z jelitem czczym – rekonstrukcja metodą Roux-en-Y), co umożliwia przechodzenie pokarmu i jego trawienie.

Organizm stopniowo adaptuje się do braku żołądka, a funkcje trawienne częściowo przejmują jelito cienkie i trzustka. Niemniej jednak, brak magazynowania pokarmu i enzymów żołądkowych prowadzi do szeregu wyzwań metabolicznych.

Konsekwencje i wyzwania po gastrektomii:
a) Zaburzenia odżywiania:
Konieczność spożywania bardzo małych porcji pokarmu w krótkich odstępach czasu (nawet 6–8 posiłków dziennie).

Trudność w przyjmowaniu ciężkostrawnych potraw.

b) Zespół poposiłkowy (dumping syndrome):
Występuje u wielu pacjentów po gastrektomii.

Objawy: zawroty głowy, poty, biegunki, kołatanie serca, spadek ciśnienia – zwykle po spożyciu węglowodanów prostych.

Przyczyną jest zbyt szybkie opróżnianie się treści pokarmowej do jelita cienkiego.

c) Niedobory żywieniowe:
Witamina B₁₂: brak czynnika wewnętrznego → konieczność dożywotnich zastrzyków lub suplementacji.

Żelazo, wapń, witamina D, kwas foliowy: zaburzenia wchłaniania.

Ryzyko utraty masy ciała, niedożywienia, osteoporozy.

Aby pacjent mógł prowadzić względnie normalne życie po gastrektomii, konieczne są:

- Stała opieka dietetyczna – dieta bogata w białko, małe porcje, unikanie cukrów prostych.

- Suplementacja doustna lub iniekcyjna (witamina B₁₂, żelazo, wapń).

- Regularna kontrola laboratoryjna – morfologia, witaminy, poziom białka, ferrytyny.

- Wsparcie psychologiczne i edukacja pacjenta.

W wielu przypadkach pacjenci po gastrektomii wracają do aktywnego życia, choć wymaga to znacznej dyscypliny i adaptacji do nowych warunków żywieniowych.

Usunięcie żołądka nie oznacza wyroku śmierci. Dzięki postępom chirurgicznym, dietetyce i suplementacji możliwe jest przeżycie i funkcjonowanie bez tego narządu. Kluczowe znaczenie ma edukacja pacjenta, ścisła współpraca z zespołem medycznym i regularna kontrola stanu odżywienia.