Choroba Bourneville'a-Pringle'a

Choroba Bourneville’a-Pringle’a, czyli stwardnienie guzowate, to rzadka, genetycznie uwarunkowana choroba wielonarządowa, charakteryzująca się obecnością łagodnych guzów w różnych narządach – najczęściej w mózgu, skórze, nerkach, sercu i płucach. Choroba ma bardzo zróżnicowany przebieg – od łagodnych zmian skórnych po poważne upośledzenie neurologiczne.

Przyczyny i dziedziczenie

Choroba jest wywoływana przez mutacje w jednym z dwóch genów:

• TSC1 (chromosom 9) – koduje białko hamartynę
• TSC2 (chromosom 16) – koduje tuberynę
• Oba te białka tworzą kompleks hamujący wzrost komórek – ich mutacje powodują niekontrolowany rozwój komórek i powstawanie guzów.
• Dziedziczenie ma charakter autosomalny dominujący, ale ok. 2/3 przypadków to mutacje de novo, czyli nowe, niezwiązane z rodzicami.

Objawy kliniczne

Objawy są bardzo zróżnicowane i zależą od lokalizacji guzów:

• Padaczka – u 80–90% pacjentów, często od wczesnego dzieciństwa
• Opóźnienie rozwoju i upośledzenie umysłowe (u około połowy chorych)
• Autyzm lub cechy autystyczne
• Guzy podwyściółkowe (SEGA) – mogą rosnąć i powodować wodogłowie
• Plamy odbarwieniowe (tzw. "plamy liścia jesionu")
• Gruczolaki łojowe (angiofibroma) – charakterystyczne czerwone grudki na twarzy
• Skórne włókniaki i plamy typu „shagreen patch” (skóra przypominająca skórę rekina, zwykle na plecach)
• Angiomyolipoma – łagodne guzy z tłuszczu, mięśni i naczyń
• Ryzyko krwawienia lub niewydolności nerek
• Rhabdomyoma serca – często rozpoznawane prenatalnie lub u noworodków

Kogo dotyczy i jak często występuje?

• Choroba występuje rzadko – częstość szacuje się na 1:6 000 do 1:10 000 urodzeń.
• Może być rozpoznana już w okresie noworodkowym, ale zdarza się także późniejsza diagnoza – zależnie od nasilenia objawów.
• Występuje tak samo często u obu płci, choć niektóre objawy (np. płucne) częściej rozwijają się u kobiet.

Przebieg i powikłania

Choroba ma przewlekły i postępujący charakter, wymaga stałego monitorowania wielu narządów.

U części pacjentów objawy są łagodne, ale inni wymagają intensywnego leczenia neurologicznego i onkologicznego.

Powikłania mogą obejmować:

• Utrwaloną padaczkę lekooporną
• Upośledzenie intelektualne
• Niewydolność nerek
• Wodogłowie
• Problemy z oddychaniem w przebiegu LAM

Leczenie

Brak leczenia przyczynowego – terapia jest objawowa i ukierunkowana na konkretne zmiany narządowe.

• Leki przeciwpadaczkowe – podstawowe w kontroli napadów.
• Inhibitory mTOR (np. everolimus) – hamują wzrost guzów w mózgu, nerkach i płucach.
• Chirurgiczne usuwanie guzów – jeśli powodują objawy lub zagrażają zdrowiu.
• Terapia rozwojowa, psychologiczna, logopedyczna – szczególnie u dzieci z autyzmem i opóźnieniem rozwoju.

Ciekawostki

• Choroba opisana została po raz pierwszy przez Desiré-Magloire Bourneville’a (neurologa) oraz Johna Pringle’a (dermatologa), stąd jej eponimiczna nazwa.
• Dzięki postępowi genetyki możliwe jest prenatalne rozpoznanie mutacji, jeśli znane są mutacje rodzinne.
• Stwardnienie guzowate zaliczane jest do tzw. zespołów fakomatozowych – grupy chorób genetycznych dotykających głównie układ nerwowy i skórę.