Stawy biodrowe noworodka po raz pierwszy są oceniane przez neonatologa krótko po porodzie, jeszcze podczas pobytu w szpitalu. Jeśli podczas tego wstępnego badania lekarz zauważy nieprawidłowości, dziecko zostaje skierowane do dalszej obserwacji. W przypadku prawidłowego wyniku, noworodek otrzymuje skierowanie na obowiązkowe badanie ultrasonograficzne stawów biodrowych oraz wizytę w poradni preluksacyjnej, która powinna odbyć się w ciągu kilku najbliższych tygodni.
Regularna kontrola bioderek jest jednak istotna nawet wtedy, gdy pierwsze badanie nie wykazuje żadnych odchyleń. Wynika to z faktu, że nieprawidłowości w obrębie stawów biodrowych mogą być nie tylko wrodzone, ale także nabyte. Zdarza się, że rozwijają się one z czasem – na przykład w wyniku nieprawidłowej pielęgnacji dziecka, takiej jak niewłaściwe noszenie czy błędne techniki przewijania.
Dlatego w pierwszym roku życia zaleca się trzykrotne wykonanie USG stawów biodrowych: pierwsze – do 8. tygodnia życia (a w niektórych przypadkach nawet wcześniej), drugie – około 3. miesiąca, a trzecie – w okresie, gdy dziecko zaczyna samodzielnie chodzić. Ostateczną decyzję co do częstotliwości i terminów badań podejmuje lekarz, dostosowując zalecenia do indywidualnych potrzeb dziecka.
Na czym polega badanie preluksacyjne?
Badanie ultrasonograficzne stawów biodrowych to jedno z kluczowych badań diagnostycznych wykonywanych u noworodków w pierwszych tygodniach życia. Jego znaczenie wynika z możliwości wczesnego wykrycia wad rozwojowych stawów biodrowych, co daje realną szansę na ich skuteczne leczenie i uniknięcie powikłań w przyszłości.
USG bioderek jest całkowicie bezpieczne, bezbolesne i nieinwazyjne. Nie wymaga specjalnych przygotowań, choć warto zadbać o komfort maluszka – dobrze, by dziecko było najedzone i przewinięte, co ułatwia spokojne przeprowadzenie badania.
Przed rozpoczęciem procedury należy zdjąć pieluszkę i odsłonić brzuch dziecka. Maluch układany jest na specjalnym stole – na plecach lub boku – w zależności od etapu badania. Lekarz nanosi na skórę w okolicy bioder specjalny żel, po czym przykłada głowicę aparatu ultrasonograficznego. Urządzenie emituje fale dźwiękowe, które odbijając się od struktur ciała, tworzą obraz widoczny na ekranie w różnych odcieniach szarości. Pozwala to dokładnie ocenić stan i budowę stawów biodrowych.
Cała procedura trwa zwykle kilkanaście minut. Po jej zakończeniu rodzice otrzymują opis badania wraz ze zdjęciem – zazwyczaj jeszcze przed opuszczeniem gabinetu. Podczas tej samej wizyty ortopeda często ustala także termin kolejnej kontroli. USG bioderek wykonywane jest w poradniach preluksacyjnych, które współpracują z Narodowym Funduszem Zdrowia. Istnieje także możliwość wykonania badania prywatnie – jeśli rodzice chcą skorzystać z refundacji, konieczne jest skierowanie od lekarza.
Metoda Graffa – przełom w diagnostyce dysplazji
Badanie ultrasonograficzne wykonywane jest według tzw. metody Graffa – systemu opracowanego przez profesora Richarda Graffa. Ta precyzyjna i ustandaryzowana technika umożliwia wykrycie nawet subtelnych wad rozwojowych bioder u niemowląt i pozwala na szybkie wdrożenie leczenia. Wprowadzenie tej metody zrewolucjonizowało dziecięcą ortopedię – liczba operacji z powodu zwichnięcia biodra spadła drastycznie. Dla porównania: w latach przed jej zastosowaniem w jednej z poznańskich klinik ortopedycznych operowano nawet 100 dzieci rocznie, dziś są to przypadki jednostkowe.
Badanie stawów biodrowych u noworodków polega na szczegółowej ocenie struktur kostnych i stawowych oraz analizie położenia głowy kości udowej względem panewki stawowej. Na podstawie obrazu uzyskanego podczas badania ultrasonograficznego specjalista dokonuje pomiaru kątów alfa i beta, które odzwierciedlają ustawienie części kostnej i chrzęstnej panewki. Ocenie podlega również jądro kostnienia głowy kości udowej, stopień rozwinięcia panewki oraz umiejscowienie głowy kości udowej w stosunku do panewki.
Po zakończonym badaniu lekarz w poradni preluksacyjnej klasyfikuje stan bioder dziecka według skali Graffa:
- Typ Ia i Ib – stawy biodrowe są w pełni dojrzałe i rozwinięte prawidłowo, nie wymagają interwencji.
- Typ IIa – stawy są niedojrzałe, ale nie wymagają leczenia; u większości dzieci rozwój bioder przebiega prawidłowo, jednak niektóre przypadki mogą przejść w postać dysplastyczną typu IIa (przed ukończeniem 3. miesiąca życia) lub typu IIb (po 3. miesiącu).
- Typ IIc – dysplazja stawu biodrowego, która niesie ryzyko przemieszczenia głowy kości udowej.
- Typ D – biodro dysplastyczne z początkiem przemieszczenia, niestabilne, z nieprawidłowym ustawieniem głowy kości udowej.
- Typy IIIa i IIIb – biodra są podwichnięte, co oznacza poważniejsze zaburzenie w ustawieniu głowy kości udowej.
- Typ IV – dochodzi do pełnego zwichnięcia stawu biodrowego, co wymaga pilnej interwencji ortopedycznej.
Tak szczegółowa klasyfikacja umożliwia dokładne określenie rodzaju i stopnia nieprawidłowości oraz dobranie odpowiedniego postępowania terapeutycznego.
Wskazania do wykonania badania preluksacyjnego
Badanie ultrasonograficzne stawów biodrowych (USG bioderek) przeprowadza się u wszystkich niemowląt w ramach profilaktyki, aby wykluczyć obecność wad rozwojowych stawów biodrowych. Nieprawidłowości te mogą rozwinąć się jeszcze w trakcie życia płodowego, podczas porodu lub już po narodzinach. Choć preluksacja ma charakter przesiewowy i profilaktyczny, istnieją konkretne objawy, które stanowią wskazanie do pilniejszego wykonania badania.
Do takich niepokojących sygnałów należą m.in.:
- nienaturalne lub niesymetryczne ułożenie nóżek dziecka,
- opór lub ograniczenie ruchomości przy poruszaniu kończyną dolną,
- objaw Barlowa, czyli możliwość „wyważenia” głowy kości udowej z panewki,
- objaw Ortolaniego, określany jako „przeskakiwanie” biodra przy badaniu,
- asymetryczne fałdki skórne na pośladkach i udach,
- widoczna różnica w długości nóg.
Wystąpienie któregokolwiek z tych objawów wymaga konsultacji z ortopedą dziecięcym i przeprowadzenia USG bioder możliwie jak najszybciej.
Badania preluksacyjne odgrywają niezwykle istotną rolę w profilaktyce zdrowotnej niemowląt, ponieważ umożliwiają wczesne wykrycie wad rozwojowych stawów biodrowych. Szybka diagnoza daje szansę na pełne wyleczenie tych nieprawidłowości, zanim zdążą wpłynąć negatywnie na rozwój dziecka. Niewykryta lub zignorowana dysplazja może prowadzić do poważnych trudności w nauce chodzenia, a w skrajnych przypadkach – do trwałego kalectwa.
Wady stawów biodrowych mają wpływ nie tylko na sprawność ruchową w dzieciństwie, ale również na ogólną kondycję fizyczną w późniejszych latach życia. Mogą przyczyniać się do występowania bólów bioder, kręgosłupa lędźwiowego czy kolan. Dobra wiadomość jest taka, że większość przypadków dysplazji można skutecznie leczyć metodami niechirurgicznymi – pod warunkiem, że leczenie zostanie rozpoczęte odpowiednio wcześnie.
Uwaga: Powyższe informacje mają charakter edukacyjny i nie zastępują porady medycznej. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących zdrowia dziecka, skonsultuj się z lekarzem specjalistą.
Validate your login