Jadłowstręt psychiczny (anoreksja) – choroba, która wymaga zrozumienia i wsparcia

Jadłowstręt psychiczny, znany także jako anoreksja, to poważne zaburzenie odżywiania charakteryzujące się celowym i znacznym ograniczaniem jedzenia, intensywnym lękiem przed przyrostem masy ciała oraz zaburzonym postrzeganiem własnego wyglądu. To jedna z najpoważniejszych i najniebezpieczniejszych chorób psychicznych – nieleczona może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, a nawet zagrożenia życia.

Anoreksja dotyczy najczęściej dziewcząt i młodych kobiet, ale występuje również u chłopców, mężczyzn i osób dorosłych.

Na czym polega jadłowstręt psychiczny?

Osoba chorująca na anoreksję doświadcza silnej potrzeby kontrolowania masy ciała i sposobu jedzenia. Decyzje żywieniowe nie wynikają z braku apetytu, lecz z lęku, poczucia presji, perfekcjonizmu lub niskiej samooceny.

Typowe cechy choroby to:

• znaczne ograniczanie ilości przyjmowanego jedzenia,
• obsesyjne liczenie kalorii,
• unikanie posiłków w towarzystwie,
• nadmierna aktywność fizyczna,
• intensywny lęk przed przytyciem,
• przekonanie o „nadwadze” mimo niskiej masy ciała.

Rodzaje anoreksji

1. Typ restrykcyjny

Osoba chora ogranicza jedzenie, często do skrajnych ilości, bez epizodów objadania się i kompensacji.

2. Typ żarłoczno-wydalający

Występują epizody objadania się, po których chory stosuje zachowania kompensacyjne, np. prowokowanie wymiotów czy nadużywanie środków przeczyszczających. Ten typ może przypominać bulimię, ale występuje przy bardzo niskiej masie ciała.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Jadłowstręt psychiczny jest chorobą wieloczynnikową. Nie istnieje jedna przyczyna.

Czynniki biologiczne

• predyspozycje genetyczne,
• zaburzenia neurochemiczne (m.in. serotoniny, dopaminy).

Czynniki psychologiczne

• perfekcjonizm,
• niska samoocena,
• trudności emocjonalne,
• silna potrzeba kontroli,
• podatność na stres.

Czynniki społeczne

• presja kulturowa dotycząca szczupłej sylwetki,
• media społecznościowe,
• zaburzone relacje rodzinne,
• doświadczenie przemocy, wyśmiewania lub presji rówieśniczej.

Objawy anoreksji

Objawy psychiczne i behawioralne

• obsesyjna kontrola wagi,
• unikanie posiłków,
• strach przed jedzeniem,
• ciągłe ważenie się,
• izolowanie się od rodziny i znajomych,
• perfekcjonizm i surowa samokrytyka.

Objawy fizyczne

• bardzo niska masa ciała,
• osłabienie i przewlekłe zmęczenie,
• wypadanie włosów,
• zaburzenia miesiączkowania lub brak miesiączki,
• uczucie zimna, wychłodzenie organizmu,
• sucha skóra,
• zawroty głowy,
• problemy z sercem i krążeniem.

Powikłania anoreksji

Nieleczona choroba może prowadzić do:

• zaburzeń rytmu serca,
• osteoporozy,
• niedokrwistości,
• niewydolności narządów,
• problemów hormonalnych i niepłodności,
• depresji i zaburzeń lękowych.

Anoreksja jest jednym z zaburzeń psychicznych o najwyższym ryzyku zgonu, dlatego szybka interwencja jest kluczowa.

Diagnoza

Rozpoznanie opiera się na:

• rozmowie z lekarzem/psychologiem,
• ocenie nawyków żywieniowych,
• badaniu masy ciała i BMI,
• badaniach krwi i ogólnym stanie zdrowia.

Ważne: diagnoza NIE opiera się tylko na wyglądzie — osoby chore często ukrywają objawy.

Leczenie jadłowstrętu psychicznego

Skuteczne leczenie jest złożone i wymaga udziału zespołu specjalistów: psychiatry, psychoterapeuty, dietetyka i lekarza rodzinnego.

1. Psychoterapia – fundament leczenia

Najczęściej stosuje się:

• terapię poznawczo-behawioralną (CBT-E),
• terapię rodzinną (szczególnie u nastolatków),
• terapię indywidualną, wspierającą regulację emocji.

2. Leczenie medyczne

Koncentruje się na powrocie do bezpiecznej masy ciała i leczeniu powikłań.

3. Wsparcie żywieniowe

• stopniowe zwiększanie kalorii,
• nauka zdrowych nawyków żywieniowych,
• edukacja dotycząca odżywiania.

4. Hospitalizacja

Jest konieczna, gdy:

• masa ciała jest bardzo niska,
• występują objawy zagrożenia życia,
• osoba odmawia jedzenia,
• pojawia się silna depresja lub myśli samobójcze.

Czy anoreksji można zapobiec?

Można ograniczyć ryzyko choroby, wspierając:

• zdrową relację z jedzeniem od najmłodszych lat,
• edukację o różnorodności ciał,
• otwarte rozmowy o emocjach,
• budowanie poczucia własnej wartości niezależnego od wyglądu,
• krytyczne podejście do mediów społecznościowych.

Jadłowstręt psychiczny to poważne zaburzenie, które dotyczy nie tylko ciała, ale przede wszystkim psychiki. Choć choroba może być bardzo trudna, leczenie jest możliwe, a wielu pacjentów wraca do zdrowia dzięki profesjonalnej pomocy i wsparciu bliskich. Najważniejsze to jak najszybciej zauważyć problem, nie oceniać i skorzystać z pomocy specjalistów.