Endokardytis (zapalenie wsierdzia) – przyczyny, objawy i leczenie

Endokardytis, czyli zapalenie wsierdzia, to poważne schorzenie dotyczące wewnętrznej wyściółki serca (wsierdzia), w tym zastawek serca. Choroba może prowadzić do poważnych powikłań, a nawet zgonu, jeśli nie zostanie wcześnie rozpoznana i odpowiednio leczona.

Najczęstszą przyczyną endokardyty jest infekcja bakteryjna, choć mogą ją również wywoływać grzyby lub inne drobnoustroje. Do zakażenia dochodzi, gdy patogeny dostaną się do krwiobiegu i osiedlą się na uszkodzonej tkance serca lub zastawkach.

Czynniki ryzyka:

• wady wrodzone serca,
• sztuczne (mechaniczne lub biologiczne) zastawki serca,
• wcześniejsze epizody endokardyty,
• zabiegi stomatologiczne bez antybiotykowej profilaktyki u osób z grupy ryzyka,
• stosowanie dożylne narkotyków,
• obecność cewników naczyniowych lub implantów wewnątrzsercowych.

Objawy

Objawy endokardyty mogą być niespecyficzne i różnić się w zależności od postaci choroby (ostra lub podostra). Często rozwijają się stopniowo i obejmują:

• gorączkę, dreszcze,
• osłabienie, zmęczenie,
• duszność,
• poty nocne,
• ból mięśni i stawów,
• utratę masy ciała,
• wybroczyny na skórze, paznokciach (plamki Rotha, objaw Janewaya, guzki Oslera),
• szmery sercowe (nowo powstałe lub nasilone).

Diagnostyka

Rozpoznanie opiera się na kombinacji danych klinicznych, badań obrazowych i mikrobiologicznych. Najczęściej wykorzystywane są:

• Echokardiografia (zwłaszcza przezprzełykowa) – w celu wykrycia wegetacji, ropni lub uszkodzeń zastawek,
• Posiewy krwi – kilkukrotne pobranie próbek pozwala na identyfikację drobnoustroju,
• Badania laboratoryjne – podwyższone wskaźniki stanu zapalnego (OB, CRP), anemia, leukocytoza,
• Kryteria Duke’a – zestaw kryteriów pomagających w rozpoznaniu endokardyty infekcyjnej.

Leczenie

Leczenie zależy od etiologii (bakteria, grzyb) i ogólnego stanu pacjenta. Najczęściej obejmuje:

• Antybiotykoterapię dożylną – długo trwającą (4–6 tygodni), często w warunkach szpitalnych,
• Leczenie chirurgiczne – konieczne u pacjentów z niewydolnością zastawek, ropniami, wegetacjami zagrażającymi zatorowością lub w przypadku braku odpowiedzi na leczenie farmakologiczne,
• Leczenie wspomagające – kontrola ciśnienia, rytmu serca, niewydolności krążenia.

Powikłania

Nieleczona endokardytis może prowadzić do ciężkich powikłań, takich jak:

• zatorowość (mózgowa, płucna, nerkowa),
• niewydolność serca,
• perforacja zastawek,
• sepsa,
• ropnie wewnątrzsercowe.

Profilaktyka

Osoby z grupy ryzyka powinny stosować profilaktykę antybiotykową przed niektórymi procedurami (np. stomatologicznymi). Kluczowe jest również unikanie używania dożylnych narkotyków i odpowiednia higiena jamy ustnej.

Endokardytis to choroba potencjalnie zagrażająca życiu, wymagająca szybkiej diagnostyki i intensywnego leczenia. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie znacznie poprawiają rokowanie. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów, szczególnie u osób z czynnikami ryzyka, niezbędna jest natychmiastowa konsultacja lekarska.