Emfizema płuc (rozedma płuc)

Emfizema płuc, znana również jako rozedma płuc, to przewlekła choroba układu oddechowego, polegająca na nieodwracalnym uszkodzeniu pęcherzyków płucnych (czyli najmniejszych struktur odpowiedzialnych za wymianę gazową). W wyniku zniszczenia ścian pęcherzyków dochodzi do ich łączenia się w większe, mniej wydajne przestrzenie, co znacząco zmniejsza powierzchnię oddechową płuc.

Emfizema jest jedną z głównych składowych przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Najważniejszym czynnikiem ryzyka emfizemy jest:

Palenie tytoniu – odpowiedzialne za około 85–90% przypadków.

Inne przyczyny to:

Długotrwałe narażenie na zanieczyszczenia powietrza (np. pyły, dymy, opary chemiczne),
Predyspozycje genetyczne – np. niedobór alfa-1-antytrypsyny, rzadkiego enzymu chroniącego tkankę płucną przed uszkodzeniem,
Nawracające infekcje dróg oddechowych,
Wiek – ryzyko rośnie po 40. roku życia.

Objawy emfizemy płuc

Objawy rozwijają się powoli, przez wiele lat. Do najczęstszych należą:

Duszność, początkowo wysiłkowa, później także spoczynkowa,
Przewlekły kaszel (często z odkrztuszaniem),
Uczucie ucisku w klatce piersiowej,
Zmniejszona tolerancja wysiłku,
Sine zabarwienie skóry i błon śluzowych (sinica),
Utrata masy ciała i osłabienie mięśniowe (w zaawansowanym stadium).

Chorzy mogą mieć charakterystyczny wygląd: wydłużona klatka piersiowa (tzw. beczkowata), przyspieszony oddech, wciąganie skrzydełek nosa podczas oddychania.

Rozpoznanie

Diagnostyka emfizemy opiera się na:

Wywiadzie i badaniu fizykalnym (np. osłabione szmery oddechowe, wydłużony wydech),
Badaniach czynnościowych płuc (spirometria) – potwierdzają obturację (czyli utrudniony przepływ powietrza),
RTG klatki piersiowej lub tomografii komputerowej – uwidaczniają rozdęcie płuc, obniżenie przepony, rzadziej pęcherze rozedmowe,
Gazometrii – ocena poziomu tlenu i dwutlenku węgla we krwi,
Badaniach laboratoryjnych – np. oznaczenie alfa-1-antytrypsyny.

Leczenie

Emfizema jest chorobą nieuleczalną, ale jej postęp można spowolnić, a jakość życia poprawić.

Leczenie obejmuje:

Rzucenie palenia – absolutnie kluczowe.
Leczenie farmakologiczne:
- leki rozszerzające oskrzela (np. beta2-mimetyki, antycholinergiki),
- glikokortykosteroidy wziewne,
- leki mukolityczne (upłynniające wydzielinę),
- tlenoterapia (w zaawansowanej chorobie),
- szczepienia przeciw grypie i pneumokokom.
Rehabilitacja pulmonologiczna – ćwiczenia oddechowe, fizjoterapia.
Interwencje chirurgiczne (w wyjątkowych przypadkach):
- operacyjne usunięcie pęcherzy rozedmowych,
- przeszczep płuc (u wybranych pacjentów).

Powikłania

Nieleczona emfizema może prowadzić do:

niewydolności oddechowej,
nadciśnienia płucnego,
serca płucnego (przerost i niewydolność prawej komory serca),
częstych zaostrzeń z powodu infekcji,
znacznego pogorszenia jakości życia i niepełnosprawności.

Profilaktyka

Zaprzestanie palenia (lub unikanie rozpoczęcia),
Ochrona przed ekspozycją na szkodliwe substancje,
Leczenie infekcji układu oddechowego,
Regularne szczepienia,
Monitorowanie stanu płuc u osób z ryzykiem genetycznym.

Emfizema płuc to poważna, przewlekła choroba, która prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia tkanki płucnej. Wczesne rozpoznanie i leczenie, szczególnie rzucenie palenia, może znacznie spowolnić jej rozwój i poprawić komfort życia pacjenta. Edukacja, profilaktyka i wsparcie lekarskie są kluczowe w walce z tą chorobą.