Choroba Cloustridium difficile

Clostridium difficile (obecnie klasyfikowane jako Clostridioides difficile) to bakteria beztlenowa, wytwarzająca przetrwalniki (spory), które są bardzo odporne na warunki środowiskowe.
Występuje naturalnie w środowisku i może bywać obecna w jelitach zdrowych ludzi, ale dopiero w sprzyjających warunkach – np. po antybiotykoterapii – zaczyna się nadmiernie namnażać i powodować groźne zapalenie jelit.

Choroba, którą wywołuje, to tzw. rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego (colitis pseudomembranosa).

Jak dochodzi do zakażenia?

Główną przyczyną jest zaburzenie naturalnej mikroflory jelitowej – najczęściej po przyjmowaniu antybiotyków o szerokim spektrum działania (np. cefalosporyn, fluorochinolonów, klindamycyny).

W takiej sytuacji pożyteczne bakterie zostają zniszczone, a Clostridium difficile może się swobodnie namnażać i wydzielać toksyny:

• Toksyna A (enterotoksyna) – uszkadza błonę śluzową jelita
• Toksyna B (cytotoksyna) – powoduje martwicę komórek jelitowych
• Zakażenie szerzy się głównie drogą fekalno-oralną – przez kontakt z zanieczyszczonymi powierzchniami, rękami lub sprzętem medycznym

Objawy zakażenia Clostridium difficile

Objawy mogą mieć różne nasilenie – od łagodnej biegunki po ciężkie zapalenie jelita grubego.

Najczęstsze symptomy:

• wodnista biegunka (3 i więcej wypróżnień dziennie)
• bóle i skurcze brzucha
• gorączka, nudności
• odwodnienie i ogólne osłabienie
• w ciężkich przypadkach: obecność krwi i śluzu w stolcu

W najgroźniejszej postaci może dojść do:

• rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego
• perforacji jelita
• posocznicy (sepsy)
• toksycznego rozdęcia okrężnicy (megacolon toxicum)

Rozpoznanie opiera się na:

• badaniu kału – wykrywającym toksyny A i B
• testach molekularnych (PCR) – wykrywających geny toksyn
• kolonoskopii – w ciężkich przypadkach uwidacznia charakterystyczne żółtobiałe naloty (rzekome błony) na błonie śluzowej jelita grubego

Leczenie

Odstawienie antybiotyku, który wywołał zaburzenia flory jelitowej (jeśli to możliwe).

Antybiotyki celowane przeciw C. difficile:

• Wankomycyna (doustnie)
• Fidaksomycyna (doustnie)
• W łagodniejszych przypadkach – metronidazol
• Nawadnianie i elektrolity – uzupełnianie płynów
• Probiotyki – wspomagają odbudowę mikrobioty jelitowej

W przypadkach nawrotowych lub opornych:

• Przeszczep mikrobioty jelitowej (FMT – fecal microbiota transplantation), który przywraca prawidłową florę bakteryjną.

Nawrót choroby

• Niestety, u około 20–30% pacjentów dochodzi do nawrotu infekcji. Może to być spowodowane ponownym zachwianiem równowagi mikrobioty lub utrzymaniem się przetrwalników bakterii w jelitach.

Profilaktyka i zapobieganie

• stosowanie antybiotyków tylko wtedy, gdy to konieczne
• dokładna higiena rąk – mycie wodą i mydłem (środki alkoholowe nie niszczą przetrwalników C. difficile!)
• dezynfekcja powierzchni preparatami sporobójczymi
• stosowanie probiotyków podczas i po antybiotykoterapii (po konsultacji z lekarzem)
• izolacja pacjentów zakażonych w szpitalach

Zakażenie Clostridium difficile to poważne powikłanie antybiotykoterapii, które może prowadzić do groźnego zapalenia jelit.
Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie są kluczowe dla uniknięcia powikłań i nawrotów choroby.

Pamiętajmy, że profilaktyka i rozsądne stosowanie antybiotyków to najlepsza ochrona przed tą infekcją.