Bakopa – właściwości prozdrowotne

Bakopa drobnolistna (Bacopa monnieri), nie mylić z naszą balkonową Bakopą (suterą), lokalnie znana jako Brahmi lub Jalanimba  jest jednym z ziół ajurwedyjskich. Cieszy się szerokim zainteresowaniem. Uznawana jest za boskie zioło, używa się jej jako środka wzmacniającego pracę mózgu, a także polepszającego pamięć i koncentrację. To jednak nie wszystkie właściwości prozdrowotne bakopy. Jakie są inne jej dobroczynne działania i zalecenia do jej stosowania? Jak bezpiecznie stosować Bakopę?

Bakopa drobnolistna

Bakopa drobnolistna przynależy do rodzaju Bacopa z rodziny Scrophulariaceae. To mała, wieloletnia roślina o drobnych liściach oraz 4−5-płatkowych, jasnopurpurowych lub białych kwiatach. Bakopa występuje w Indiach oraz w krajach tropikalnych Afryki, Azji, Ameryki i Australii. W Indiach swoje zastosowanie znalazła w sałatkach, zupach, dodaje się ją również do gotowanych warzyw z powodu jej gorzkiego smaku, podkręcającego walory dania.

Bacopa monnieri posiada szerokie spektrum właściwości, m.in.:

- antyoksydacyjne,

- przeciwdepresyjne,

- przeciwlękowe,

- przeciwzapalne,

- przeciwgorączkowe,

- przeciwwrzodowe,

- przeciwpadaczkowe,

- rozkurczające na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych i oskrzeli,

- kardioprotekcyjne.

Substancje czynne zawarte w Brahmi

Wśród substancji czynnych Bacopa monnieri wymienić można:

- bakozydy A i B tzw. saponiny steroidowe (To naj najważniejsza grupa substancji czynnych Bakopy. Są wielokierunkowe farmakologicznie i wykazują zdolności do modulowania układu cholinergicznego.),

- kwas betulinowy,

- aminokwasy (α-alanina, kwas asparaginowy, kwas glutaminowy, seryna),

- flawonoidy (luteolin, apigenina),

- alkaloidy (herpestyna, bramina),

- węglowodany i alkoholocukry (D-mannitol),

- fitosterole (stigmasterol, β-sitosterol).

Bakopa – jaki ma wpływ na funkcje poznawcze i przyswajanie wiedzy?

Bakozydy powodują wzrost przepływu krwi przez naczynia krwionośne mózgu a także modulują wydzielanie acetylocholiny, serotoniny i dopaminy czyli neurotransmiterów. Bakozydy A i B wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego, przede wszystkim w tych rejonach mózgu które odpowiadają za pamięć długotrwałą. Poprawiają połączenia między neuronami, przywracając aktywność receptorów w synapsach. Umożliwiają tym samym właściwe przesyłanie impulsów nerwowych. To zapewnia bardzo dobry wpływ bakopy na zdolność uczenia się.

Wg badania trwającego 12 tygodni przeprowadzonego na 60 osobach uzyskano poprawę zdolności koncentracji, funkcji poznawczych a także pamięci Badani otrzymywali 300-600 mg ekstraktu z bakopy dziennie. Należy pamiętać że ofektóf należy spodziewać się dopiero po dłuższym okresie stosowania, nic nie działa od razu jak czarodziejska różdżka.

Co ważne zaobserwowano, że efekt pozytywnego wpływu bakopy utrzymywał się jeszcze do 4 tygodni od zaprzestania przyjmowania leku w trakcie badania. Mechanizm działania może wynikać ze zwiększenia dostępności acetylocholiny w niektórych rejonach mózgu.

Informacje na temat aktywności biologicznej bakopy drobnolistnej napawają optymizmem w potencjalnej terapii choroby Alzheimera

Co ciekawe, bakopa drobnolistna może także redukować objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). W Izraelu zostało przeprowadzone badanie, w którym grupa dzieci cierpiących na ADHD otrzymywała trzy razy dziennie lek ziołowy. Składał się z ekstraktu zawierającego mieszankę ziół m. in. bakopę drobnolistną. Zauważono znaczącą poprawę w teście na skupienie uwagi w tej grupie, który przeprowadzono po zakończeniu terapii.

Działanie przeciwdepresyjne i przeciwlękowe

Brahmi pozwala zmniejszyć poziom lęku, zniwelować wahania nastrojów a także zmęczenia psychicznego. Pomaga także zwiększać odporność na stres dzięki redukcji poziomu kortyzolu. Bakozydy natomiast zwiększają poziom dopaminy i serotoniny dzięki czemu działają przeciwdepresyjne.

Przeprowadzono również badanie z udziałem grupy liczącej 72 pacjentów. Podawano im 450 mg wyciągu z bakopy przez okres 3 miesięcy. W tym czasie została zaobserwowana tendencja w obniżeniu poziomu lęku. Wykonane zostały również badania na szczurach. Potwierdziły one, że ekstrakt zawierający bakozyd A powoduje działanie przeciwlękowe porównywalne do lorazepamu. Stosowanie lorazepamu ma swoje skutki uboczne, m. in. amnezję. Bakopa nie wywołuje takiego działania.

Padaczka a bakopa

Jest stosowana w Ajurwedzie przy leczeniu epilepsji. Jest to jedna z najpoważniejszych chorób neurologicznych. Swoje działanie przeciwpadaczkowe bakopa zawdzięcza bakozydowi A.

Ekstrakt z bakopy na etanolo wykazuje działanie przeciwdrgawkowe. Skuteczność tegoż ekstraktu jest niższa niż stosowana w terapii padaczki fenytoina. Nie mniej przyjmowanie fenytoiny może powodować działania niepożądane (m.in. zaburzenia rytmu serca, bóle głowy), które nie występują podczas przyjmowania bakopy.

Działanie przeciwzapalne

Bakopa zmniejsza wydzielanie cytokin prozapalnych, wywołujących odpowiedź zapalną ze strony organizmu. Działanie przeciwzapalne polega na inhibicji enzymów (cyklooksygenazy, kaspazy, lipooksygenazy), które odgrywają kluczową rolę w procesach zapalnych.

W badaniach przeprowadzonych na zwierzętach Bacopa monnieri wykazała się podobnym działaniem przeciwzapalnym co diklofenak czy indometacyna - niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane powszechnie w medycynie. Aby jednak ocenić potencjalne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe bakopy u ludzi, konieczna jest większa ilość badań.

Bakopa drobnolistna obniża ciśnienie krwi?

Nadciśnienie krwi jest współcześnie chorobą cywilizacyjną. osłabia serce i zwiększa ryzyko wystąpienia jego chorób. Podawanie ekstraktu z bakopy szczurom dożylnie powodowało obniżenie ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, bez zakłócania rytmu serca.

Jest zatem szansa że bakopa będzie stanowić obiecujący środek kardioprotekcyjny dla pacjentów zagrożonych zawałem. Trzeba jednak prowadzić dalsze badania w tym kierunku

Działanie przeciwwrzodowe

Bakopa działa rozkurczająco na mięśnie gładkie górnych dróg oddechowych (tętnic płucnych, tchawicy oraz oskrzeli) a także aorty. Znana jest także z działania ochronnego i leczniczego na wrzody żołądka. Ekstrakt z bakopy na bazie metanolu wykazywał działanie przeciwwrzodowe. Stosowany był zarówno zapobiegawczo, jak i leczniczo. Uwarunkowane jest zwiększeniem czynników protekcyjnych błon śluzowych (większa ilość wydzielanego śluzu, wzrost żywotności komórek śluzówki), a także właściwościami przeciwutleniającymi.

Działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze

Bakopy wykazuje właściwości przeciwbakteryjne wobec wielu drobnoustrojów chorobotwórczych. Przeciwgrzybicze działanie bakopy wobec Alternaria alternata i Fusarium fusiformi zapewnia kwas betulinowy.

Przeciwbakteryjne działanie tej niepozornej rośliny wykazano przeciwko Escherichia coli, Salmonella enteritidis oraz Pseudomonas aeruginosa.

Bakopa – a właściwości przeciwnowotworowe

Uważa się, że wysoki poziom antyoksydantów i bakozydy mogą działać przeciwnowotworowo. Efekt ten wiązany jest z hamowaniem przez substancje czynne bakopy replikacji DNA w komórkach nowotworowych.

Na razie dostępnych jest jednak zbyt mało danycg o badaniach przeprowadzonych na ludziach. Bakopa nie jest więc lekiem rekomendowanym do leczenia chorób nowotworowych.

Dawkowanie i sposób użycia

Zalecenia tyczące się dawkowania mogą różnić się w zależności od produktu, wieku i stanu zdrowia pacjenta. Bakopa dostępna jest aktualnie w różnych formach, jako sproszkowany surowiec lub kapsułki.

Sproszkowana bakopa może być dodawana do ciepłej wody. Zalecane jest spożycie w podzielonych dawkach, 200−400 mg standaryzowanego wyciągu bakopy dziennie.

Działania uboczne oraz interakcje z lekami

W dawkach terapeutycznych Brahmi nie powinna wywoływać efektów ubocznych. Wyższe dawki, przyjmowane przez dłuższy czas, mogą zaowocować rozstrój żołądka i biegunkę. Interakcje z innymi lekami mogą występować. Jeśli przyjmujemy jakiekolwiek leki lub występują u nas jakieś choroby, rozpoczęcie stosowania suplementacji bakopą powinno się skonsultować z lekarzem.

Ze względu na właściwości sedatywne, bakopa może nasilać działanie innych leków uspokajających. Przy stosowaniu fluoksetyny wraz z bakopą może powodować wystąpienie zespołu serotoninowego a także zaniki i zaburzenia pamięci w trakcie równoczesnego stosowania alprazolamu lub zolpidemu.

Może również potęgować działanie leków stymulujących tarczycę lub hamować efekt leków działających supresyjnie na ten gruczoł gdyż może powodować wzrost stężenia tyroksyny (T4). Może wchodzić w interakcje przy równoczesnym stosowaniu bakopy i amitryptyliny lub leków przeciwbólowych.

Przeciwwskazaniem do stosowania bakopy jest ciąża. Co prawda brak jest dostępnych danych na temat bezpieczeństwa stosowania w tym okresie. Alkaloidy zawarte w bakopie (herpestyna i bramina) o działaniu strychninopodobnym oraz obecność nikotyny nie jest jednak wskazana w tym okresie.