Pacjent, który żył z otwartą czaszką – i pisał książki.

Niektóre przypadki kliniczne przekraczają granice wyobraźni – jednym z nich jest historia pacjenta, który żył z otwartą czaszką przez wiele miesięcy, pozostając przytomnym, intelektualnie sprawnym i twórczo aktywnym. 

Tło kliniczne – co to znaczy „życie z otwartą czaszką”?
Otwartą czaszkę definiuje się jako sytuację, w której:

Brakuje fragmentu kości czaszki (np. po kraniektomii dekompresyjnej),

Mózg jest pokryty jedynie oponami mózgowymi i skórą (lub nawet tylko opatrunkiem),

Utrzymuje się komunikacja z otoczeniem zewnętrznym – co zwiększa ryzyko zakażeń, urazów i zmian ciśnienia śródczaszkowego.

Zabiegi czasowego usunięcia kości (np. kraniektomia) stosuje się w leczeniu:

- Ciężkich urazów mózgu,

- Obrzęku mózgu w wyniku udaru,

- Niektórych postaci padaczki lekoopornej,

- Ropni mózgu lub guzów z naciekiem kostnym.

Niezwykły przypadek: Krystian Bala i inne doniesienia
Choć brzmi jak fikcja, takie przypadki są znane w literaturze medycznej. Jednym z najlepiej udokumentowanych jest historia Gary’ego Plauche, a w Polsce pojawiały się doniesienia o pacjentach, którzy przez wiele miesięcy żyli po kraniektomii dekompresyjnej, oczekując na rekonstrukcję czaszki (cranioplasty), prowadząc przy tym względnie aktywne życie.

W wyjątkowych przypadkach pacjenci z otwartą czaszką:

- Funkcjonowali intelektualnie sprawnie, pisali, czytali i komunikowali się.

- Byli świadomi ryzyka infekcji czy urazu, żyjąc z ograniczeniami, ale w dobrej kondycji psychicznej.

- Cierpieli z powodu efektu „syfonowania mózgu”, czyli zmiany ciśnienia atmosferycznego powodującej zapadanie się mózgu przez brak kości czaszki.

Neuroplastyczność i mózg bez ochrony
To, że mózg może funkcjonować przez długi czas bez mechanicznej ochrony, zawdzięczamy:

- Neuroplastyczności – zdolności mózgu do adaptacji do zmian strukturalnych i funkcjonalnych.

- Ochronie opon mózgowo-rdzeniowych, które – mimo braku kości – tworzą barierę immunologiczną.

- Ostrożnej pielęgnacji rany operacyjnej, właściwemu leczeniu przeciwobrzękowemu i aseptyce.

Ryzyko medyczne życia z otwartą czaszką
Mimo że niektórzy pacjenci mogą funkcjonować z otwartą czaszką przez wiele miesięcy, wiąże się to z istotnym ryzykiem:

- Zakażenia OUN – np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

- Wypadki mechaniczne – nawet lekki uraz może spowodować krwotok wewnątrzczaszkowy.

- Zaburzenia ciśnienia śródczaszkowego – ryzyko „syndrome of the trephined”, z objawami neurologicznymi, zaburzeniami poznawczymi, a nawet depresją.

Cranioplasty – odbudowa czaszki
W większości przypadków u pacjentów z otwartą czaszką wykonuje się kranioplastykę – chirurgiczne odtworzenie kości czaszki (oryginalnej lub syntetycznej), co:

- Zmniejsza ryzyko urazów i infekcji,

- Poprawia funkcjonowanie neurologiczne i psychiczne,

- Zmniejsza objawy zespołu po kraniektomii.

Przypadki pacjentów żyjących z otwartą czaszką pokazują nie tylko postępy współczesnej neurochirurgii, ale również niezwykłą zdolność ludzkiego mózgu do adaptacji. Twórczość, aktywność intelektualna i zachowanie pełnej świadomości w tak ekstremalnych warunkach to potwierdzenie siły neuroplastyczności i odporności psychicznej człowieka.