Emfizem (rozedma płuc) – przyczyny, objawy i leczenie

Emfizem, inaczej rozedma płuc, to przewlekła choroba płuc należąca do grupy przewlekłych obturacyjnych chorób płuc (POChP). Polega na trwałym poszerzeniu pęcherzyków płucnych i utracie ich elastyczności, co prowadzi do uszkodzenia ścian tych pęcherzyków i zmniejszenia powierzchni wymiany gazowej. W efekcie dochodzi do przewlekłego niedotlenienia organizmu oraz trudności w oddychaniu. Roedma rozwija się powoli, ale stopniowo prowadzi do coraz większego ograniczenia wydolności oddechowej.

Przyczyny

- Główną przyczyną emfizemu jest przewlekłe narażenie na dym tytoniowy.

- Palenie papierosów odpowiada za około 80–90% przypadków tej choroby.

- Do innych czynników ryzyka należą:

• długotrwałe wdychanie pyłów i gazów przemysłowych,

• zanieczyszczenie powietrza,

• rzadki, dziedziczny niedobór enzymu alfa-1-antytrypsyny, który chroni tkankę płuc przed degradacją.

Objawy

Objawy emfizemu rozwijają się stopniowo i często są lekceważone w początkowej fazie choroby. Do najczęstszych należą: duszność, początkowo pojawiająca się tylko podczas wysiłku, a później także w spoczynku, uczucie ściskania w klatce piersiowej, przewlekły kaszel, świszczący oddech oraz osłabienie i szybkie męczenie się. U niektórych pacjentów pojawia się też sinica (sine zabarwienie skóry i błon śluzowych) świadcząca o przewlekłym niedotlenieniu. W zaawansowanej postaci choroby może dojść do deformacji klatki piersiowej (tzw. klatka beczkowata) oraz utraty masy ciała z powodu zwiększonego wysiłku oddechowego.

Rozpoznanie

Rozpoznanie emfizemu opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu przedmiotowym i testach diagnostycznych. Podstawowym badaniem jest spirometria, która ocenia wydolność oddechową i pozwala stwierdzić obturację dróg oddechowych. Tomografia komputerowa klatki piersiowej umożliwia ocenę rozległości zmian w miąższu płucnym, a badania gazometryczne krwi określają poziom tlenu i dwutlenku węgla we krwi. W przypadku podejrzenia niedoboru alfa-1-antytrypsyny wykonuje się badania genetyczne i oznaczenia poziomu tego enzymu we krwi.

Leczenie

Leczenie emfizemu ma charakter objawowy i ma na celu spowolnienie postępu choroby, złagodzenie objawów i poprawę jakości życia pacjenta. Kluczowym elementem terapii jest bezwzględne rzucenie palenia. Stosuje się również leki rozszerzające oskrzela (beta2-mimetyki, cholinolityki), glikokortykosteroidy wziewne, a w razie zakażenia – antybiotyki. W zaawansowanej fazie choroby konieczna może być tlenoterapia, czyli dostarczanie tlenu za pomocą specjalnych koncentratorów. U niektórych pacjentów z ciężkim, ograniczonym emfizmem rozważa się leczenie chirurgiczne (resekcję uszkodzonych części płuca) lub wszczepienie zastawki endoskopowej. W skrajnych przypadkach jedynym ratunkiem może być przeszczep płuca.

Rokowania

Rokowanie zależy od stopnia zaawansowania choroby, ogólnego stanu zdrowia i skuteczności leczenia. Choć emfizem jest chorobą nieuleczalną, wczesne wykrycie i odpowiednia opieka mogą znacznie poprawić komfort życia chorego. Kluczową rolę odgrywa również rehabilitacja pulmonologiczna, edukacja pacjenta i regularne kontrole lekarskie.

Emfizem to poważna i postępująca choroba układu oddechowego, najczęściej związana z paleniem tytoniu. Wymaga stałego leczenia, zmiany stylu życia i ścisłej współpracy z lekarzem. Wczesne rozpoznanie i konsekwentna terapia mogą znacząco ograniczyć rozwój choroby i zmniejszyć ryzyko powikłań.