Choroby wynikające z nietolerancji glutenu
Tags
zdrowie zboża problemy żołądkowe nietolerancja jelita gluten depresja celiakia

W  zależności  od  dziedziny  nauki  gluten jest  różnie definiowany. Jako elastyczny kompleks stanowiący pozostałość  po  wymyciu  skrobi  z  ciasta  wyrobionego  z  mąki  pszennej  i  wody rozumiany jest w  technologii węglowodanów. Według WHO gluten jest nierozpuszczalną w wodzie i 0,5 M NaCl  frakcją białka  występującego  w  pszenicy,jęczmieniu, życie, owsie, ich pochodnych, oraz odmianach mieszańcowych, tj. pszenżycie. Komisja  Europejska,  odnosi się do jego nietolerancji. W glutenie znajdują się włókniste gluteniny należące do białek globularnych oraz gliadyny należące do  prolamin, albuminy i globuliny, te ostatnie występują  w  mniejszej  ilości. Nauki medyczne definiują gluten, jako rozpuszczalną w etanolu frakcję prolamin, obejmującą gliadynę w pszenicy, sekalinę w życie i hordeinę w jęczmieniu. 


W zależności od ilości azotu we frakcji prolamin ich składu  oraz sekwencji aminokwasowej, następuje uszkodzenie  komórek  jelita  cienkiego  po  spożyciu  produktów  ze  zbóż  naturalnie  zawierających gluten. Na podstawie przeprowadzonych badań wykazano, że fragmenty mające małą ilość proliny nie są szkodliwe dla osób z nadwrażliwością na gluten, za najbardziej toksyczną natomiast uważana jest sekwencja bogata w prolinę przy N-końcu gliadyny.

Pierwsze objawy

Organizm  może zareagować na gluten natychmiast lub z opóźnieniem.W przypadku alergii, powinna pojawić się niemal od razu po spożyciu glutenu. Może nastąpić nawet w ciągu kilku minut. Przez kolejne 24-36 godzin objawy się pogłębiają, w szczególności objawy skórne. Zmiany i dolegliwości, które pojawią się po kilku godzinach lub dniach od spożycia posiłku z zawartością glutenu, są typowe dla NCNG, czyli nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. W przypadku choroby trzewnej nazywanej celiakią objawy mogą wystąpić po kilku tygodniach, a nawet miesiącach.

Objawy nietolerancji glutenu ze strony jelit

Objawy nietolerancji glutenu dotyczą dolegliwości związanych z żołądkiem i będą silnie odczuwalne. Najczęściej spotykane objawy u dzieci i dorosłych to wzdęcia oraz bóle brzucha. Występują również biegunki, nudności, zaparcia oraz wymioty. Co prawda te dolegliwości są typowe również dla innych schorzeń czy alergii. Nie mniej podejrzewając nietolerancję glutenu, warto zwrócić uwagę na występowanie tychże symptomów, ponieważ pojawiają się one niemal u każdego pacjenta cierpiącego na nietolerancję glutenu.

Pozajelitowe objawy

Pozajelitowe podobnie jak jelitowe objawy nietolerancji glutenu występują również w przypadku wielu innych zachorowań. Nietolerancja glutenu może występować przy tak niepozornych dolegliwościach, jak afty w jamie ustnej, współistniejąca z wieloma innymi chorobami cukrzyca, czy w skrajnych przypadkach depresja. Może objawiać się zmianami zachodzącymi m.in. w układzie endokrynnym, kostno-stawowym, krwionośnym, nerwowym, czy rozrodczym.

Objawy kostno-stawowe:

- osteoporoza
- zapalenie stawów
- bóle mięśni
- bóle kostne.

Objawy skórne:

- wypryski
- pokrzywka
- zapalenie skóry
- choroba Dühringa (opryszczkowe zapalenie skóry).

Objawy neurologiczno-psychiatryczne:

- ataksja
- padaczka
- konwulsje
- neuropatia
- depresja
- schizofrenia
- autyzm
- otępienie.

Objawy ginekologiczne:

- zaburzenia miesiączkowania
- niepłodność
- poronienia
- hipotrofia wewnątrzmaciczna (zahamowanie wzrostu płodu).

Objawy endokrynologiczne (hormonalne):

- cukrzyca typu I
- zapalenie tarczycy Hashimoto
- choroba Addisona
- choroba Gravesa-Basedova.

Objawy hematologiczne nietolerancji glutenu

Celiakia przez układ krwionośny może objawiać się anemią, spowodowaną przez niedobór żelaza. Organizm bowiem jest niewydolny w kwestii wchłaniania wartości odżywczych. Wskazuje się czasem również na chorobę Raynauda, napadowy skurcz tętnic u rąk i stóp. Dolegliwość ta charakteryzuje się nieprzyjemnym, a nawet bolesnym mrowieniem palców oraz ich zblednięciem.

Objawy nietolerancji glutenu w różnym wieku

Poszczególne objawy dla nietolerancji glutenu są zależne od wieku pacjenta. U niemowląt są to najczęściej dolegliwości jelitowe. U dzieci mogą występować dolegliwości pozajelitowe, szczególnie zmiany skórne oraz zaburzenia związane z objawami ginekologicznymi. U dorosłych pojawiają się dolegliwości neurologiczno-psychiatryczne, endokrynologiczne oraz ginekologiczne, a rzadziej jelitowe.

Nietolerancja glutenu u niemowląt - objawy:
- biegunka
- zaparcia
- wymioty.

Nietolerancja glutenu u dzieci - objawy:

- niski przyrost i niedobór masy ciała
- opóźnienie dojrzewania płciowego
- uporczywe afty w jamie ustnej
- trudności w nauce
- zaparcia
- niedokrwistość oporna na leczenie
- zaburzenia szkliwa zębowego.

Nietolerancja glutenu u dorosłych - objawy:

- depresja, obniżenie nastroju
- brak miesiączki u kobiet
- problemy z płodnością i bezpłodność
- osteopenia lub osteoporoza
- nadczynność tarczycy
- bóle stawów i kości.

Objawy nietolerancji glutenu mogą się przenikać. Jako, że są one też charakterystyczne dla schorzeń niezwiązanych z glutenem, należy wykonać odpowiednie badania, które wykluczą lub potwierdzą nietolerancję. Jeżeli wyniki będą pozytywne, konieczne jest dokładne wskazanie na celiakię, alergię lub nadwrażliwość. To istotne, ponieważ każda z tych jednostek chorobowych wykazuje inny czas pojawiania się objawów oraz ich trwania. Inny jest również w każdym przypadku sposób leczenia.

W przypadku celiakii leczenie dietą bezglutenową jest konieczne do końca życia. Przy alergii na gluten, dieta bezglutenowa z reguły potrzebna jest jedynie przez pewien okres. Po jakimś czasie alergia ustępuje i można włączać do jadłospisu produkty glutenowe. W przypadku nadwrażliwości nie do końca wiadomo, jak zachowa się organizm. Ta jednostka została zidentyfikowana stosunkowo niedawno. W przypadku nadwrażliwości zaleca się stosowanie diety wykluczającej spożywanie tzw. FOODMAPs, czyli produktów łatwo fermentujących.