Fascjoloza

Fascjoloza – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Fascjoloza to pasożytnicza choroba wywoływana przez przywry z rodzaju Fasciola, głównie Fasciola hepatica (motylica wątrobowa) oraz rzadziej Fasciola gigantica. Jest to zoonoza – choroba, która może przenosić się ze zwierząt na człowieka. Najczęściej dotyczy bydła, owiec i kóz, ale w sprzyjających warunkach może zakażać także ludzi.

1. Czynniki wywołujące i cykl życiowy

Źródłem zakażenia są przywry, które bytują w:

przewodach żółciowych zwierząt gospodarskich,

rzadziej – w układzie żółciowym człowieka.

Cykl życiowy motylicy:

Jaja pasożyta wydalane są z kałem zakażonych zwierząt.

W wodzie z jaj rozwijają się miracydia, które infekują ślimaki (pośredni żywiciele, np. błotniarka moczarowa).

W ciele ślimaka powstają cerkarie – ruchliwe larwy uwalniane do środowiska wodnego.

Larwy przyczepiają się do roślin wodnych (np. rukwi wodnej) i otorbiają w postaci metacerkarii.

Zakażenie człowieka następuje przez spożycie:

surowych lub niedomytych roślin wodnych,

nieprzegotowanej wody,

roślin z terenów zalewowych.

Po spożyciu larwy przedostają się do jelita, migrują przez otrzewną do wątroby, gdzie dojrzewają w przewodach żółciowych.

2. Objawy fascjolozy

Przebieg choroby zależy od fazy zakażenia.

Faza ostra (migracyjna) – 1–3 miesiące po zakażeniu

W tym okresie larwy uszkadzają wątrobę. Mogą wystąpić:

gorączka,

ból w prawym podżebrzu,

powiększenie wątroby (hepatomegalia),

nudności, wymioty,

pokrzywka, świąd skóry,

osłabienie, utrata masy ciała,

czasem eozynofilia (zwiększenie liczby eozynofilów we krwi).

Faza przewlekła (wątrobowo-żółciowa)

Pasożyty osiedlają się w przewodach żółciowych, co prowadzi do:

zaburzeń odpływu żółci,

żółtaczki,

kamicy żółciowej,

zapalenia przewodów żółciowych,

powtarzających się epizodów bólu typu kolki żółciowej.

Bez leczenia choroba może trwać wiele lat.

3. Diagnostyka

Rozpoznanie opiera się na:

Badaniach laboratoryjnych

eozynofilia,

podwyższone enzymy wątrobowe,

testy serologiczne (ELISA) wykrywające przeciwciała anty-Fasciola.

Badaniach obrazowych

USG – poszerzenie dróg żółciowych, czasem widoczne pasożyty,

MRI/CT – zmiany zapalne wątroby,

endoskopia (ERCP) – w cięższych przypadkach diagnostyczno-terapeutyczna.

Badania kału

W fazie przewlekłej możliwe jest wykrycie jaj przywr, lecz w fazie ostrej – nieskuteczne.

4. Leczenie

Leczeniem z wyboru jest lek triclabendazol – jedyny skuteczny przeciwko dorosłym i młodocianym formom Fasciola.

Dawkowanie zwykle:

jednorazowo lub w dwóch dawkach (zależnie od zaleceń lekarza).

W niektórych przypadkach stosuje się:

leczenie objawowe (leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe),

drenaż lub zabieg endoskopowy przy zaburzeniach odpływu żółci.

Samoleczenie jest niewskazane. Terapia musi być prowadzona przez lekarza, najlepiej specjalistę chorób zakaźnych lub hepatologa.

5. Zapobieganie

Aby uniknąć zakażenia, należy:

unikać jedzenia surowych roślin wodnych z niepewnych źródeł,

pić tylko przegotowaną lub bezpiecznie filtrowaną wodę,

myć dokładnie warzywa z terenów zalewowych,

kontrolować populację ślimaków na terenach pastwiskowych (w rolnictwie),

badać i leczyć zwierzęta gospodarskie.

6. Występowanie

Fascjoloza występuje:

na całym świecie,

najczęściej w regionach o wilgotnym klimacie i hodowli bydła,

w Europie w tym w Polsce – głównie u zwierząt, sporadycznie u ludzi.

Fascjoloza to poważna choroba pasożytnicza, która może prowadzić do uszkodzenia wątroby i zaburzeń dróg żółciowych. Kluczowe znaczenie ma wczesne wykrycie i leczenie triclabendazolem. Chorobie można skutecznie zapobiegać, dbając o higienę żywności i wody.