SIBO – zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego: przyczyny, objawy i leczenie

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO – Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to schorzenie charakteryzujące się nadmierną liczbą bakterii w jelicie cienkim, co prowadzi do zaburzeń trawienia i wchłaniania. SIBO może objawiać się m.in. wzdęciami, biegunkami, bólami brzucha oraz niedoborami pokarmowymi. 

SIBO to patologiczny stan, w którym dochodzi do nieprawidłowego zasiedlenia jelita cienkiego przez bakterie obecne zwykle w jelicie grubym. W warunkach fizjologicznych jelito cienkie zawiera niewielką ilość bakterii (poniżej 10³ jednostek tworzących kolonie/ml). W SIBO liczba ta wzrasta powyżej 10⁵ cfu/ml.

Mechanizmy prowadzące do rozwoju SIBO obejmują:

- Zaburzenia motoryki jelit (np. w zespole jelita drażliwego – IBS),

- Zmiany anatomiczne (zrosty, uchyłki, po operacjach przewodu pokarmowego),

- Niedokwasota żołądkowa (np. po długotrwałym stosowaniu IPP),

- Zaburzenia odporności (np. HIV, niedobory IgA),

- Cukrzyca, choroby autoimmunologiczne, sklerodermia.

- Nadmiar bakterii w jelicie cienkim prowadzi do fermentacji węglowodanów i powstawania gazów (wodór, metan), co zaburza trawienie i wchłanianie oraz wywołuje objawy kliniczne.

Objawy są niespecyficzne i mogą imitować inne choroby przewodu pokarmowego, zwłaszcza zespół jelita drażliwego (IBS). Najczęstsze dolegliwości to:

- Wzdęcia i uczucie pełności po posiłkach,

- Bóle brzucha,

- Biegunki lub zaparcia (zależnie od dominujących gazów: wodór → biegunki; metan → zaparcia),

- Nadmierne oddawanie gazów,

- Utrata masy ciała (w ciężkich przypadkach),

- Objawy niedoborów (np. witaminy B₁₂, A, D, E, K),

- Zmęczenie, mgła mózgowa.

Diagnostyka SIBO:
a) Testy oddechowe
Najczęściej stosowane w praktyce klinicznej:

Test oddechowy z glukozą lub laktulozą – ocenia wydychany wodór i metan po spożyciu substratu. Dodatni wynik to wzrost stężenia ≥20 ppm wodoru w ciągu 90 minut lub obecność metanu ≥10 ppm.

b) Posiew aspiratu z jelita cienkiego
Złoty standard, ale rzadko stosowany (inwazyjny, trudny technicznie).

c) Badania wspomagające
Oznaczenie poziomu witaminy B₁₂ i kwasu foliowego,

Parametry stanu odżywienia,

USG lub endoskopia w celu oceny zmian anatomicznych.

Leczenie SIBO:
a) Farmakoterapia
Antybiotyki nie wchłaniające się z przewodu pokarmowego:

- Rifaksymina – skuteczna zwłaszcza przy dominacji wodoru.

- Neomycyna – stosowana przy dominacji metanu.

- Można stosować również metronidazol, ciprofloksacynę, amoksycylinę – w zależności od przypadku.

- Leczenie trwa zwykle 10–14 dni. Czasem wymagane są cykle powtórne.

b) Dieta
Dieta low FODMAP (uboga w fermentujące węglowodany),

Czasowe ograniczenie błonnika i probiotyków (kontrowersyjne – zależnie od tolerancji),

Dieta eliminacyjna i stopniowe rozszerzanie pod kontrolą dietetyka.

c) Leczenie przyczynowe
Poprawa motoryki jelit (np. leki prokinetyczne),

Leczenie niedoborów (B₁₂, wit. rozpuszczalne w tłuszczach),

Korekta wad anatomicznych (jeśli możliwa),

Leczenie chorób podstawowych (np. cukrzyca, twardzina).

SIBO ma tendencję do nawrotów, zwłaszcza przy nieleczonej przyczynie pierwotnej. Do nawrotów dochodzi u nawet 30–50% pacjentów w ciągu 9–12 miesięcy. W takich przypadkach rozważa się:

- Cykliczne leczenie antybiotykami,

- Leki prokinetyczne (np. prukalopryd, low-dose erytromycyna),

- Trwałe zmiany w diecie i stylu życia.

SIBO to niedoceniane schorzenie, które może powodować istotne objawy jelitowe, niedobory pokarmowe oraz zaburzenia jakości życia. Jego diagnostyka wymaga zastosowania testów oddechowych, a leczenie powinno być kompleksowe i przyczynowe. Wzrost świadomości klinicznej SIBO pozwala na skuteczniejsze rozpoznawanie i terapię tego zespołu, szczególnie u pacjentów z niespecyficznymi objawami gastrycznymi.